Amsterdam, 19 september 2016 – Vorige week hebben Nederland en de Verenigde Staten het in Rotterdam gevestigde, Zweeds-Finse telecomconcern Telia een schikkingsvoorstel gedaan van omgerekend 1,25 miljard euro. Dit is de hoogste schikking ooit getroffen onder de Amerikaanse corruptiewetgeving (FCPA). Telia en het eveneens in Nederland gevestigde Noors-Russische telecombedrijf VimpelCom zouden gedurende zeven jaar ongeveer 300 miljoen euro aan steekpenningen hebben betaald.

De verdachte bedrijven

Zowel Telia als VimpelCom zouden in de periode van 2007 tot 2014 zo’n 300 miljoen euro aan steekpenningen hebben betaald aan Takilant Limited, een op Gibraltar gevestigde brievenbusmaatschappij waarvan Karimova, de dochter van de onlangs gestorven Oezbeekse president Karimov, de uiteindelijke gerechtigde is. De telecomconcerns zouden haar hebben omgekocht om toegang te krijgen tot de Oezbeekse telecommarkt.

Vimpelcom schikte de omkopingszaak begin dit jaar voor omgerekend 716 miljoen euro, waarvan Nederland en de VS elk de helft (358 miljoen euro) hebben gekregen. Dat was de grootste schikking die het Nederlandse Openbaar Ministerie (OM) ooit trof.

Brievenbusfirma Takilant kwam er echter niet met een schikking vanaf, omdat dit voor het OM geen optie bleek te zijn. “Takilant was een vehikel voor steekpenningen, het had geen enkele legale activiteit. Met zo’n bedrijf kun je geen afspraak maken,” liet een woordvoerder van het OM weten. In juli heeft de rechtbank in Amsterdam Takilant bij verstek veroordeeld tot een boete van 1,6 miljoen euro voor omkoping en valsheid in geschrifte. Daarnaast zijn de aandelen van Takilant in Telia met een waarde van 123 miljoen euro in beslag genomen.

Het OM staat nog voor de beslissing of het betrokken medewerkers in het omkopingsschandaal van Telia en VimpelCom zal vervolgen. Onder hen is de voormalig financieel directeur van VimpelCom die door de affaire moest terugtreden uit de raad van commissarissen van Rabobank. Ook onderzoekt het OM de rol van Nederlandse financiële instellingen.

Schikking Telia

Telia geeft aan de voorgestelde schikking te bestuderen maar noemt het bedrag “erg hoog”. De voorzitter van Telia, Marie Ehrling verklaarde wel dat de toegang van het bedrijf tot de telecommarkt in Oezbekistan “onethisch en onrechtmatig” was.

Uit het persbericht van Telia blijkt hoewel in het schikkingsvoorstel niet in detail wordt getreden over de precieze samenstelling van de boete, maar dat het totale schikkingsbedrag van 1,25 miljard euro overeen zou komen met de 12 miljard Zweedse Kronen (omgerekend 1,25 miljard euro) die volgens het schikkingsvoorstel gespendeerd zouden zijn aan alle onderzoeken.

Vraagtekens bij berekening schikking

Het hoge bedrag doet vraagtekens rijzen over de wijze waarop het berekend is. Het is vooralsnog onbekend waar het geld naartoe gaat en wie uiteindelijk recht heeft op dit geld. Zo is het Nederlandse OM betrokken bij de zaken tegen VimpelCom en Telia vanwege het Nederlandse hoofdkantoor. Hierdoor heeft Nederland rechtsmacht en kan het OM een onderzoek starten en eventueel de verdachte bedrijven en verantwoordelijken voor de Nederlandse rechter dagen.

Als men echter naar de feiten kijkt, is die Nederlandse link minder voor de hand liggend, om nog maar te zwijgen over de Amerikaanse link. De feiten spelen zich voornamelijk af in Oezbekistan, waar de consumenten van de telefoonaanbieders leven en de concurrenten die buiten spel gezet zijn door de “Nederlandse” bedrijven zijn gevestigd. Zijn zij niet degenen die de grootste schade geleden hebben? Overigens kan het natuurlijk zo zijn dat de concurrerende bedrijven die naast het net gevist hebben op diverse andere plaatsen in de wereld hun hoofdkantoor hebben: geeft dat die landen op hun beurt ook het recht zich tegen de zaak aan te bemoeien? Het is in ieder geval wel de ratio achter de Amerikaanse bemoeienis.

Hoewel het een positief signaal is dat Nederland zich inzet voor het bestrijden van buitenlandse omkoping, is het discutabel dat zo’n groot aandeel van de schikking naar de Nederlandse schatkist gaat. In het geval van de schikking voor Telia, is het vooralsnog onbekend hoe de landen de schikking van 1,25 miljard euro zullen verdelen. De onderzoekskosten van de Nederlandse en Amerikaanse justitie moeten logischerwijs worden gedekt, maar of het te rechtvaardigen is dat enkel deze twee landen de ontvangers zijn van het schikkingsbedrag, is maar zeer de vraag.