Amsterdam, 1 december 2016 – De Nederlandsche Bank (DNB) heeft deze week aan de hand van de brochure ‘Toezicht vooruitblik 2017’ haar beleidsplan voor het komende jaar bekend gemaakt. Opvallend is dat DNB daarbij duidelijke taal bezigt voor wat betreft financiële constructies die belastingontwijking bevorderen: constructies zoals genoemd in de Panama Papers moeten in Nederland tot het verleden gaan behoren.

Mede naar aanleiding van de in april openbaar gemaakte Panama Papers is DNB een onderzoek begonnen naar constructies rondom het onderwerp belastingontwijking. Dit onderzoek zal in 2017 voortgezet worden. Het heeft als onderwerp de betrokkenheid van financiële instellingen in Nederland bij het faciliteren van financiële constructies die de zichtbaarheid van personen en bedrijven voor overheidsinstanties (zoals de belastingdienst) belemmeren.

DNB gaat dus mee in de maatschappelijke trend. Financiële instellingen in Nederland zullen zich volgens de toezichthouder moeten realiseren dat de maatschappij en politiek een afnemende tolerantie tonen voor medewerking aan weliswaar legale maar ongewenste constructies. DNB gaat mede om deze reden onderzoek doen naar de wijze waarop financiële instellingen zelf invulling geven aan het wettelijke begrip ‘maatschappelijke betamelijkheid’.

DNB en Panama Papers – de Nederlandse link

Trouw en het Financieele Dagblad hebben sinds april veelvuldig gepubliceerd over deze financiële constructies en daarbij de wereldwijde onthullingen uit de Panama Papers ook in de Nederlandse context geplaatst. DNB wijst er in haar brochure op dat de Panama Papers “hebben blootgelegd dat onder meer banken en trustkantoren betrokken zijn bij dergelijke constructies.”

In het kader van de berichtgeving van de twee Nederlandse dagbladen is onder andere ABN AMRO genoemd. De bank zou met betrekking tot gevoelige sectoren en personen geen gedegen klantonderzoek doen. Zo zou de bank bijvoorbeeld niet hebben geweten dat de omstreden Israëlische miljardair Benny Steinmetz de uiteindelijk belanghebbende van een klant zou zijn geweest. ABN AMRO ontkent deze relatie.

Volgens DNB is onvoldoende klantenonderzoek een sectorbreed probleem. Nederlandse banken of trustkantoren lopen niet te onderschatten risico’s, wanneer ze onvoldoende onderzoek doen naar hun eigen klanten en de mensen achter de schermen of hoger in de boom (de uiteindelijke belanghebbende, oftewel ‘UBO’). Dit kan leiden tot (onbewust) meewerken aan fraude, witwassen of financiering van terrorisme. DNB heeft financiële instellingen al eerder gewaarschuwd dit soort risico’s serieuzer te nemen en te adresseren.

DNB: belastingontwijking helpt vertrouwen in de sector niet

Ook zouden banken in Nederland klanten helpen of hebben geholpen via bepaalde offshore constructies om belastingredenen anoniem te blijven. Opnieuw is het ABN AMRO dat bijvoorbeeld rijke particulieren af zou schermen via een dochterbedrijf op belastingparadijs Guernsey.

Ook dit soort constructies, waardoor “het vertrouwen in instellingen en de sector als geheel aangetast wordt”, zijn niet incidenteel in Nederland. Om een en ander beter in beeld te krijgen, gaat DNB dus door met eigen onderzoek naar mogelijke misstanden op de Nederlandse financiële markt. Startpunt van het onderzoek van DNB is de informatie die de toezichthouder tijdens een rondgang bij banken, trustkantoren, verzekeraars en pensioenfondsen heeft verzameld. Via een steekproef van instellingen doet DNB onderzoek naar betrokkenheid van instellingen in Nederland bij financiële constructies en hun compliance met de wettelijke regels omtrent onder andere klantenonderzoek.

Toezichthouder gaat mee in maatschappelijke trend

DNB wil bereiken dat Nederlandse financiële instellingen stoppen met het aanbieden van agressieve belastingplanning en de bestaande praktijken op dit gebied afbouwen. De toezichthouder loopt aan tegen het argument dat veel van de onderzochte constructies niet illegaal zijn, want belastingontwijking is niet hetzelfde als belastingontduiking. Een onderwerp dat ook zeker tijdens de parlementaire mini-enquête naar de Panama Papers zal worden besproken.

De toezichthouder heeft weliswaar geen dwangmiddel om financiële instellingen daadwerkelijk te doen stoppen met het verhullen van klanten, of het maximaal benutten van mogelijkheden om geen of zeer weinig belasting te betalen. Toch slaat DNB met haar vooruitblik een nieuwe toon aan en waarschuwt instellingen die op dit risicovol gebied actief zijn dat zij in ieder geval een juiste risicoafweging zullen moeten maken, hun beheersing op orde zullen moeten brengen en hun activiteiten en cliëntenportefeuille waar nodig zullen moeten herzien.