Nieuwe klokkenluidersregeling voor Rijk en Politie

Op 1 januari 2010 is de nieuwe klokkenluidersregeling voor Rijk en Politie in werking getreden.² Deze nieuwe regeling vervangt oude regelingen waarvan onderzoekers op grond van een evaluatie tot de conclusie waren gekomen dat deze slechts in beperkte mate het intern melden en opsporen van misstanden bevorderden en niet bijdroegen aan het beschermen van ambtelijke klokkenluiders.³ De nieuwe klokkenluidersregeling bevat een aantal substantiële verbeteringen op deze punten.

Door Alex Belling¹

Hieronder vindt u een opsomming van de belangrijkste wijzigingen. Veranderingen om het (intern) melden van misstanden te bevorderen door:

het verruimen van het begrip misstand door het schrappen van de kwalificaties in bijv. ‘grove schending van wettelijke voorschriften’. Dit kan drempelverlagend werken voor potentiële klokkenluiders.
het verruimen van de kring van personen die een melding kunnen doen. Naast ambtenaren kunnen nu ook voormalige ambtenaren en bijv. uitzendkrachten een misstand melden.
het verruimen van de kring van organisaties waarover kan worden gemeld. Thans kan op grond van deze regeling over alle organisaties binnen de sectoren Rijk, Politie en Defensie een misstand worden gemeld (dus niet alleen meer over de eigen organisatie).
het verlagen van de drempel voor mensen die een rechtstreekse melding willen doen bij het externe meldpunt (Commissie integriteit overheid) omdat zij bv. menen dat een interne melding niet veilig is.

Veranderingen om de bescherming van ambtelijke klokkenluiders te versterken door:

het concreet benoemen van een aantal besluiten waaruit de rechtspositionele benadeling kan bestaan. In de oude situatie was dit niet geheel duidelijk. Deze opsomming is niet limitatief.
het, aanvullend hieraan, opnemen van een zorgplicht voor de werkgever om de ambtenaar ook te beschermen wanneer deze bijv. door collega’s onheus wordt bejegend (intimidatie of agressie). Goed werkgeverschap brengt mee dat een bevoegd gezag in voorkomend geval daartegen optreedt.
het vertrouwelijk melding kunnen doen van een misstand bij de vertrouwens¬persoon integriteit (VPI). Dit houdt in dat de identiteit van de melder binnen de organisatie door de VPI wordt afgeschermd.
ook bij een openlijke melding binnen de organisatie een ieder die functioneel betrokken is bij de behandeling van de melding te verplichten om de identiteit van de melder te beschermen.
een financiële tegemoetkoming in de kosten van ambtenaarrechtelijke procedures wanneer een ambtenaar een benadelingsbesluit, dat naar zijn mening is genomen vanwege een door hem gedane melding, juridisch wil aanvechten. Deze voorziening is een vast bedrag en bedoeld om de ambtenaar enigszins tegemoet te komen in de kosten voor het inhuren van beroepsmatige rechtsbijstand. Het bevoegd gezag verstrekt de tegemoetkoming en deze is niet afhankelijk van de uitkomst van de procedure.
een aanspraak van de ambtenaar op een vergoeding van de daadwerkelijk en in redelijkheid gemaakte proceskosten die zijn gemaakt in verband met door een derde beroepsmatig verleende rechtsbijstand wanneer het benadelingsbesluit, bijv. in bezwaar, wordt herroepen of door de bestuursrechter vernietigd. Voor deze vergoeding geldt een maximum.

Met deze verbeteringen is door het ministerie van BZK een aantal belangrijke belemmeringen voor potentiële klokkenluiders weggenomen om misstanden, waarmee zij in hun werksituatie worden geconfronteerd, bij de competente instanties aan te kaarten. Om de professionaliteit van de VPI te bevorderen heeft het BIOS een nieuwe handreiking VPI gemaakt en is een opleidingsmodule voor VPI’en ontwikkeld. Bij een volgende stap zal invulling worden gegeven aan het kabinetsvoornemen voor het oprichten van een landelijke advies- en verwijspunt voor klokkenluiders uit zowel de publieke als private sector en het oprichten van een Centraal meldpunt integriteitsschendingen overheid.⁴

(In april 2009 organiseerde TIN een symposium over klokkenluiden. Klik hier voor het programma van het symposium.)

Verwijzingen bij dit bericht:

1) Alex Belling heeft binnen het ministerie van BZK meegewerkt aan de totstandkoming van de nieuwe klokkenluidersregeling voor Rijk en Politie en is daarnaast werkzaam bij het Bureau Integriteitsbevordering Openbare Sector (BIOS).

2) Besluit melden vermoeden van misstand bij Rijk en Politie (Stb. 2009, 572).

3) Eindrapport evaluatie klokkenluidersregelingen publieke sector, USBO, april 2008.

4) Het een en ander naar aanleiding van het aannemen van de motie Heijnen c.s. (TK, 2007-2008, 28844, nr. 17) en adviezen van de STAR en ROP (zie brief minister van BZK van 19-7-2009 (TK, 2008-2009, 28844, nr. 37)).

</p>