Amsterdam, 29 juni 2017 – De Duitse krant Bild heeft het onderzoeksrapport van de FIFA over mogelijke corruptie tijdens de toewijzing van het WK aan Rusland (2018) en Qatar (2022) aan het licht gebracht. Het rapport kwam al in 2014 uit, maar de gehele inhoud van het rapport is nu pas openbaar gemaakt. Tot die tijd is alleen een samenvatting door de FIFA gepubliceerd en lag het volledige rapport jarenlang op het hoofdkantoor van de FIFA in Zürich. Door de recente onthullingen van Bild heeft de FIFA onder druk van buitenaf het gehele corruptierapport drie jaar na dato ook op haar website openbaar gemaakt.
Verloop van het onderzoek
In 2010 is het WK voetbal toegewezen aan Rusland in 2018 en Qatar in 2022. Door berichtgeving over mogelijke corruptie en omkoping tijdens de toewijzing van het WK is door de ethische commissie van de FIFA een onafhankelijk onderzoek ingesteld. De Amerikaan Micheal Garcia deed van 2011 tot en met 2014 onderzoek naar de mogelijk frauduleuze praktijken bij de toewijzing van de WK’s. Tijdens het onderzoek werden alle ‘bids’ tegen het licht gehouden. Het gehele rapport telt in totaal 430 pagina’s en doet een boekje open over mogelijk corrupte activiteiten omtrent de toewijzing van het WK’s voetbal 2018 in Rusland en 2022 in Qatar. In het rapport is onder andere te lezen dat een dochter van een hoge FIFA-functionaris een betaling van 2 miljoen dollar is gedaan. Ook zouden leden van het FIFA-bestuur in een privéjet naar een feest in Rio de Janeiro zijn gevlogen.Volgens een journalist van Bild brengt het volledige rapport puzzelstukjes in beeld die weliswaar geen harde bewijzen voor corrupte activiteiten opleveren, maar desalniettemin laten zien dat het WK door omkoping in Qatar zal plaatsvinden. Voor het WK in Rusland zoudit lastiger te bewijzen zijn.
Kritiek op niet-openbaarmaking van rapport
Nadat het onafhankelijke onderzoek afgerond was door Garcia bleek echter dat de voorzitter van de juridische afdeling van FIFA het rapport niet openbaar wilde maken. De openbaarmaking van het rapport werd ook bemoeilijkt door het feit dat een aanpassing van de FIFA-reglementen nodig was, wat niet kon zonder de toestemming van het uitvoerend comité. In plaats van de volledige openbaarmaking van het onderzoek maakte FIFA enkel een eigen beknopte samenvatting van het onderzoek van 42 pagina’s openbaar. Hierin werd vastgesteld dat er niet voldoende bewijs was om van fraude te spreken, maar werd slechts gesteld dat er bij het handelen van sommige personen vraagtekens konden worden gezet. FIFA sprak over incidenten, maar er zou volgens hen geen sprake zijn van corruptie. Zo was er in Qatar sprake van weinig transparantie. Ook in Rusland was volgens FIFA geen sprake van corruptie, ondanks het feit dat het onderzoek werd beperkt omdat de computers die de Russische stafleden hadden gebruikt waren vernietigd. Echter werden het Verenigd Koninkrijk en Australië wél aangekaart als twee landen waar individuen de ethische regels zouden hebben overschreden in een poging het WK naar hun land toe te halen. Micheal Garcia heeft destijds al laten weten zich niet te kunnen vinden in de samenvatting van het rapport dat FIFA openbaar maakte. Hierover zei hij in 2014: “De verklaring bevat tal van onvolledige en onjuiste voorstellingen van de feiten en conclusies zoals die in het rapport zijn beschreven.” Als gevolg hiervan legde Garcia zijn functie in december 2014 neer.
Ook klokkenluiders kritisch over verloop onderzoek
Niet alleen de FIFA kreeg kritiek over het verloop en de openbaarmaking van het onderzoek. In 2014 stelde klokkenluidster Phaedra Almajid teleurgesteld te zijn in de onderzoekers zelf. Almajid werkte tijdens de toewijzing voor het bidteam van Qatar. In haar getuigenis verklaarde ze dat Qatar aan drie leden van het uitvoerend comité 1,5 miljoen dollar zou hebben betaald in ruil voor hun stem. Volgens haar was uit de samenvatting van FIFA duidelijk te herleiden dat de verklaring van haar afkomstig was, die daarnaast als ‘ongeloofwaardig’ werd aangeduid door FIFA. Volgens Almajid zijn de onderzoekers daarom op een verkeerde manier omgegaan met haar getuigenis over corruptie bij de toewijzing van het WK aan Qatar. Als de onderzoekers op deze manier met getuigenissen omgaan, zal niemand zijn mond meer open durven doen, stelt Almajid.
Toch heeft Almajid, samen met een andere klokkenluider een belangrijke rol gespeeld bij het aan het licht brengen van misstanden van FIFA. Door Almajid en een andere klokkenluider uit Australië, die werkzaam was voor het bidteam van Australië, is er meer aan het licht gekomen over de praktijken van FIFA. Momenteel heeft Almajid zich vanwege veiligheidsoverwegingen en bedreigingen teruggetrokken, geeft ze geen interviews meer en heeft ze zelfs bescherming nodig gehad van de FBI. De Australische strijdt nog altijd voor hervormingen binnen de wereldvoetbalbond. Na het vertrek van Sepp Blatter leek er verandering te komen in de cultuur van FIFA, maar volgens de Australische klokkenluider is het systeem daarna totaal niet veranderd. “Ze hebben zich naar binnen gekeerd en proberen de manier waarop ze zaken doen in stand te houden”, aldus de klokkenluider.
Twijfelachtige gang van zaken bij FIFA
Het onderzoek rondom de toewijzing van het WK aan Qatar en Rusland roept vraagtekens op. Het is verdacht dat FIFA eerst een onafhankelijke partij inschakelt voor een onderzoek en vervolgens alleen een eigen, afhankelijke, samenvatting van het onderzoek openbaar maakt. In deze samenvatting worden de getuigenissen van Qatarese klokkenluiders met beschuldigende verklaringen over FIFA, door de voetbalbond zélf ontkracht. De beslissing om het gehele rapport niet openbaar te maken werd mede bepaald door het comité dat besliste over de toewijzing van Qatar en Rusland, en dus een rol zou hebben gespeeld in het vermeende corrupte handelen. Wellicht geldt dat niet alleen voor het feit dat er bij de handelingen omtrent de toewijzing van het WK op zijn minst vraagtekens gezet kunnen worden, maar ook door het feit dat er vanuit FIFA met man en macht is geprobeerd om het onderzoek uit de openbaarheid te houden.