Amsterdam, 5 september 2017 – Onder openbare aanklagers is er in toenemende mate, in verschillende regio’s in de wereld, sprake van een schending van de professionele integriteit en normen betreffende een eerlijke rechtsspraak. Openbare aanklagers hebben, net als artsen, verpleegkundige en militair personeel, een individuele verantwoordelijkheid om in hun werk rekening te houden met mensenrechten en ethische normen. Omdat er tot op heden nog een te grote kloof is tussen de ethische normen die zijn opgesteld door de International Association of Prosecutors (IAP) en de realiteit dat openbare aanklagers politiek gedreven zittingen tolereren of initiëren, is er een petitie opgesteld.
Deze petitie is opgesteld onder leiding van het ‘Nederlands Helsinki Committee (NHC)’, met steun van verscheidene Civil Society Organizations (CSOs), waaronder Transparency International Nederland en andere afdelingen van TI. De internationale vereniging van openbaar aanklagers (IAP) wordt door middel van de petitie aangespoord deze kloof te verkleinen.
Het Nederlands Helsinki Committee
Het Nederlands Helsinki Committee (NHC) is een niet-gouvernementele organisatie (NGO) die zich sinds 1987 inzet voor het belang van mensenrechten en de versterking van de wet en democratie in Europa. Een grote zorg van het NHC is het feit dat in veel landen de ruimte voor het werk van mensenrechtenadvocaten in toenemende mate beperkt wordt door de autoriteiten. Deze wijdverspreide kritiek volgt in veel gevallen op gevangenschap van mensenrechtenadvocaten, op basis van gekunsteld bewijs of onterechte aanklachten. Deze vorm van onderdrukking en beperking moet in internationale samenwerkingsverbanden aan de kaak worden gesteld. De IAP zou hier het voortouw in moeten nemen.
De internationale vereniging van openbare aanklagers
De IAP is de overkoepelende organisatie voor ‘prosecution services’ en individuele aanklagers, en zet zich met name in om standaarden te ontwikkelen voor openbare aanklagers wereldwijd. Op deze manier willen ze de internationale samenwerking om misdaad tegen te gaan verbeteren. Dit heeft ertoe geleid dat de IAP de aangewezen partij is om de petitie aan te richten. Eerder al hebben al meer dan 50 niet-gouvernementele organisaties een beroep gedaan op de IAP om beleid te introduceren om mensenrechtenschending door hun leden te adresseren. Tot op heden ontbreekt dit beleid nog. IAP heeft laten weten niet van plan te zijn zich bezig te houden met het monitoren van de mensenrechtenprestaties van hun leden.
In landen als Kazachstan, Rusland en Turkije spelen veel openbare aanklagers een actieve rol in de onderdrukking van mensenrechtenadvocaten. Bovendien zijn de openbare aanklagers actief in het plegen, verdoezelen en tolereren van andere ernstige mensenrechtenschendingen.
Dit soort praktijken zouden organisaties waar openbare aanklagers lid van zijn, zoals de IAP, grote zorgen moeten baren. Zoals beschreven staat in de IAP’s Standards of Professional Responsibility and Statement of the Essential Duties and Rights of Prosecutors, is het toezien op en het beschermen van een eerlijk proces juist een kernaspect van hun werkzaamheden. Om deze kernaspecten te bewaken is het belangrijk dat de IAP beleid opstelt dat specifiek gericht is op deze aspecten.
Dit beleid kan er bovendien voor zorgen dat er binnen de beroepsgroep van openbare aanklagers geen waardevermindering van de ethische normen optreedt. Ook kan op deze manier het algemene vertrouwen in rechtsprofessionals worden teruggewonnen. Daarnaast beschermt het de organisatie en zijn leden tegen schadelijke beschuldigingen van medeplichtigheid aan het schenden van mensenrechten.
De inhoud van de petitie
De CSOs eisen in hun petitie dat het uitvoerend secretariaat en het bestuur van de IAP due diligence en compliance procedures opstellen met betrekking op mensenrechten voor zowel nieuwe als huidige leden en informatie over hun leden openbaar maken. Bovendien moet er openheid worden gecreëerd voor investeerders en betrokken partijen op het gebied van civil society en slachtoffers van mensenrechtenschendingen.
Van de individuele leden van de IAP wordt verwacht dat zij inzien dat er een gebrek is aan de compliance mechanismen op het gebied van mensenrechten bij de IAP. Zij moeten zich kritisch opstellen tegenover het hosten van bijeenkomsten door de IAP in landen die berucht zijn vanwege de systematische schending van mensenrechten. Tot slot wordt meer specifiek verwacht dat de individuele leden bepaalde ontwikkelingen op het gebied van mensenrechten identificeren voordat zij afreizen naar de conferentie van de IAP in Beijing, China. Zij dienen deze problemen vervolgens te bespreken met niet-gouvernementele organisaties uit landen waar mensenrechtenschendingen nog actueel zijn en bij internationaal gerenommeerde mensenrechtenorganisaties.
De jaarlijks terugkerende conferentie van de IAP zal dit jaar (10-15 september) namelijk worden gehouden in Beijing, China. Het is noemenswaardig dat de IAP een conferentie organiseert in een land waar in plaats van een rechtstaat een autoritaire staat het hoofdinstrument van onderdrukking is. Onder meer om die reden is het belangrijk om vanuit dergelijke internationale samenwerkingsverbanden de druk op autoritaire landen te verhogen.