Amsterdam, 6 december 2017 – Met de aanname van de eerste zwarte lijst van belastingparadijzen, zette de EU gisteren een zeer belangrijke en broodnodige stap richting meer transparantie in haar belasting- en financiële systemen. De zwarte lijst bestaat uit 17 jurisdicties, waarvan velen recent zijn uitgelicht in de Panama– en Paradise Papers. De publicatie van de lijst is dan ook een hoogtepunt van een jaar lang durend proces, waar EU lidstaten over de belasting-gerelateerde wettelijke kaders van meer dan 90 jurisdicties van derde landen hebben gesproken.
Het gaat hierbij voornamelijk om landen wiens wetgeving het mogelijk maakt dat mensen en bedrijven hun fiscale verplichtingen kunnen ontlopen, zo meldt de NOS. Zoals TI-NL eerder dit jaar al aankondigde, ontbreekt Nederland op de lijst. Daar maar liefst 91 van 100 van de grootste multinationals gebruik maken van Nederlandse belastingstructuren om zo belasting te ontwijken, blijft de afwezigheid van Nederland op de lijst opmerkelijk.
Nederland is niet het enige land wat ontbreekt op de lijst. Zo zouden Luxembourg, het Verenigd Koninkrijk en Cyprus er ook op moeten staan, net als de Verenigde Staten, zo meldt de fractie Groenen van het Europees Parlement aan de Volkskrant. Dat er geen EU-landen op de lijst terecht zijn gekomen, zou van meet af aan de afspraak al zijn.
Een selectieve zwarte lijst
In april 2016 startten de lidstaten met een lijst van 213 verdachte jurisdicties, de optelsom van alle nationale lijsten en andere dubieus geachte jurisdicties. Na een eerste selectie bleven er 92 over. Uit onderzoek bleek dat een twintigtal voldeed (al dan niet na lichte druk) aan de Europese belastingeisen. De overige landen die beterschap beloofden, werden op de grijze lijst geplaatst. De landen en jurisdicties die aanpassingen van de belastingwetten weigerden, werden op de zwarte lijst geplaatst. Daarnaast zorgden de orkaan Irma voor uitstel van acht landen in het Caribische gebied.
Dat er in zijn totaliteit geen EU-landen op de zwarte lijst zijn komen te staan is merkwaardig. Volgens betrokken EU-ambtenaren zou het hierbij gaan om zogenoemde ‘vriendjes politiek’ waarbij ‘bevriende jurisdicties‘ zouden zijn ontzien. Zo werd niet alleen Kaapverdië onder Portugese druk van de zwarte naar de grijze lijst verplaatst, maar op Frans verzoek ook Marokko.
Hoe nu verder?
Desalniettemin zal de zwarte lijst van hoge waarde zijn bij het helpen tegengaan van belastingontduiking. De creatie van de lijst op zich is echter niet genoeg. Zowel krachtige en afschrikkende sancties, als een consistent controleproces zullen nodig zijn om belastingontduiking tegen te gaan. Om ervoor te zorgen dat de lijst up to date blijft, is het verder noodzakelijk dat de lijst actief bijgehouden wordt (bijvoorbeeld wanneer er wijzigingen in belastingwetgeving worden aangenomen). Dat geldt met name voor de wetgeving van landen die zich momenteel op de lijst bevinden.
EU-landen dienen zich bovendien te committeren aan de openbare registers van uiteindelijk belanghebbenden, zodat het niet langer mogelijk zal zijn om te profiteren van de huidige geheimhouding, in zowel Europa als daarbuiten, om illegale rijkdom te verbergen.
Op weg naar transparantie zonder transparant proces
Het proces wat tot de creatie van de zwarte lijst heeft geleid is strikt geheim gehouden en zeer gepolitiseerd verlopen, waardoor het erg lastig is informatie over plaatsing op de lijst te achterhalen.
For this blacklist to be effective, the EU Council needs to be transparent about the selection process by disclosing how it screened jurisdictions, as well as the minutes and documents of the negotiations between the EU and the territories which went through the screening process, sprak Elena Gaita, beleidsmedewerker van Transparency International EU.
Verder dient de EU beloftes gemaakt door de landen die niet op de zwarte lijst zijn komen te staan bekend te maken. “A key commitment should be the adoption of legislation on public registers of beneficial ownership,” aldus Gaita.