Amsterdam, 5 februari 2018 – Jos van Rey, de bouwfraude, fraude bij de inkoop van auto’s voor politie en defensie: ook in Nederland komt corruptie veelvuldig voor. Historicus Ronald Kroezen van de Vrije Universiteit dook in de historie van de Nederlandse corruptie en de bestrijding ervan en lichtte bij BNR toe hoe corrupt Nederland was en is.
Corruptie is volgens Kroezen eenvoudig gezegd omkoping, maar een blik op het verleden toont een heel complex begrip: “Het kan gaan over omkoping, belangenverstrengeling, vriendjespolitiek. Het wordt ook gebruikt als een systeemkritiek. Dan wordt er bijvoorbeeld gesproken over de corrupte media, wat Trump doet. In Nederland heeft Thierry Baudet het over het corrupte partijenstelsel. Dan gaat het over een hele andere invulling van corruptie. Dat maakt corruptiebestrijding ook veel complexer.”
Corruptie is juridisch lege term
“Corruptie is als juridische term vrij leeg, je kunt er niet strafrechtelijk voor veroordeeld worden”, legt Kroezen uit. Het moet volgens hem altijd worden uitgelegd als omkoping of aanname van giften. Corruptie is vooral een politieke term die wordt gebruikt in het politieke debat, om tegenstanders weg te zetten, je eigen moreel hoogstaande karakter te presenteren en om systeemkritiek te presenteren.
Is corruptie actief te bestrijden in Nederland?
Nu heerst vaak het idee dat Nederland de republiek, in de 17e en 18e eeuw, heel corrupt was, zegt Kroezen. “Denk aan de regentencultuur, waarbij de stedelijke elite de baantjes onder elkaar verdeelde. Dan is ook vaak de gedachte: na 1800, als de democratisering begint raken we de oude praktijken kwijt.” Zowel in geschiedenisboeken als populaire berichtgeving komt dat terug, zegt hij. Ook in die tijd wist men dat corruptie slecht was, maar gaf men een andere invulling eraan. “In de tijd van de republiek was het ambt van belastinginner privaat. Je mocht een deel van de opbrengst, van het geïnde geld, houden. Daar zouden we nu van zeggen: dat vinden we niet goed.”
Pas na de 18e eeuw komen er wetten tegen corruptie en komt er een meer juridische benadering. Kroezen licht toe dat we denken dat we corruptie actief kunnen bestrijden en oplossen maar dat daar in werkelijkheid geen bewijs voor gevonden is. Er zijn vele voorbeelden in de geschiedenis waarop er discussie over corruptie is, te denken valt aan de bouwfraude, Van Rey, Lockheed en verkiezingscorruptie.