Amsterdam, 28 februari 2018 – Vorige week woensdag heeft de Eurocommissaris voor mededinging, Margrethe Vestager, bekendgemaakt dat de Europese Commissie fikse boetes (in totaal €546 miljoen) heeft opgelegd aan verschillende bedrijven die kartels hebben gevormd. Door kartels worden concurrenten uitgeschakeld en consumenten benadeeld. Vandaar dat er steeds strenger tegenop wordt getreden.

Bij overtreding van het kartelverbod in Nederland kan de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een boete geven of een andere straf uitdelen. Deze boete kan oplopen tot maximaal 40% van de wereldwijde omzet van het bedrijf. ACM kan ook persoonlijke boetes geven. Deze bedragen maximaal €900.000. Wanneer bedrijven afspraken maken die de handel tussen lidstaten kan beperken, bijvoorbeeld het beperken van de markt in grensgebieden, kan de Europese Commissie ook boetes opleggen.

Deelnemers aan een kartel wisselen concurrentiegevoelige informatie uit, zoals:

• Voorgenomen prijzen en tarieven
• Verdeling van de markt en klanten
• Informatie over de omzet
• Marktaandeel
• Voorgenomen acties, kortingen of productvernieuwingen

Op deze manier wordt eerlijke concurrentie onmogelijk gemaakt. De gevolgen van kartelvorming kunnen daarom groot zijn voor de prijs, de kwaliteit en het aanbod. Omdat er geen druk is van concurrenten blijft de prijs hoog. Bovendien hoeven bedrijven zich niet te onderscheiden door de kwaliteit van hun product. In feiten kan kartelvorming gezien worden als een bepaalde vorm van corruptie. Bij kartelvorming wordt namelijk ook misbruik gemaakt van ‘macht’ voor eigen gewin van bedrijven.

Een aantal voorbeelden van zaken waarbij miljoenenboetes zijn uitgedeeld naar aanleiding van kartelvorming in Europa:

Maritiem transporteurs

Vijf bedrijven die per schip intercontinentaal auto’s, vrachtwagens en andere voertuigen vervoeren, zijn samen voor €395 miljoen beboet omdat zij de Europese regels op het gebied van concurrentie hebben geschonden. Dit kartel, bestaande uit de Chileense maritiem transporteurs CSAV, hun Japanse branchegenoten “K” Line, MOL en NYK en de Noord-Zweedse onderneming WWL-EUKOR, was zes jaar actief. Zo coördineerde het kartel van oktober 2006 tot september 2012 de prijzen. Daarnaast wezen ze elkaar klanten toe en wisselden ze commercieel gevoelige informatie uit over beginselen van de prijs, zoals het rekenen van bepaalde toeslagen om prijsfluctuaties te verkleinen.

Elektronicaconcern Bosch

Een ander voorbeeld is het Duitse elektronicaconcern Bosch. Volgens de Europese Commissie vormde Bosch samen met de Japanse bedrijven Denso en NGK eveneens een kartel dat van 2000 tot 2011 standhield. De bedrijven leverden bougies aan autoproducenten binnen de Europese Economische Ruimte. Samen moeten zijn €76 miljoen aan boetes betalen.

Daarnaast maakte Bosch nog onderdeel uit van een ander kartel, waarin ook het Duitse bedrijf Continental en het Amerikaanse TRW betrokken waren. TRW is nu Duits en behoort tot het concern ZF TRW. Tussen 2007 en 2011 maakten de bedrijven verboden prijsafspraken over de door hen geleverde hydraulische remsystemen aan Daimler en BMW. Dientengevolge krijgen zij een gezamenlijke boete van €75 miljoen. In 2010 en 2011 zaten Bosch en Continental ook nog in een kartel rond elektronische remsystemen, aanbesteed door Volkswagen.

Vestager meldt dat alle bedrijven hun aandeel in de kartelvorming hebben erkend en akkoord zijn gegaan met een schikking. Zij benadrukten dat de afspraken over transportkosten of de prijzen van onderdelen de Europese auto-industrie stevig raken. Er werken ongeveer 12 miljoen Europeanen in deze sector.

Havensleper Kotug

De kartelboete voor de Nederlandse havensleper Kotug is een ander recent voorbeeld. Zo heeft de Duitse mededingingsautoriteit het bedrijf een miljoenenboete opgelegd. Volgens het Bundeskartellamt in Bonn heeft het bedrijf uit Rotterdam meegedaan aan een kartel met slepers in de havens van Hamburg en Bremerhaven. De havenslepers hebben in de periode 2002 tot ‘minimaal’ 2013 de markt in de twee Duitse havens onderling verdeeld. Verantwoordelijke medewerkers is ook een boete opgelegd. Afgelopen december maakte de Duitse collega van de Autoriteit Consument en Markt (ACM) al bekend dat zij in dezelfde zaak drie Duitse havenslepers hadden beboet. Het totale boetebedrag voor de vier ondernemingen bedraagt €17,5 miljoen.

Het Bundeskartellamt en de ACM begonnen in 2014 gezamenlijk aan een Duits-Nederlands onderzoek naar mogelijke kartelvorming in de Duitse en Rotterdamse haven. Zo deed de ACM in dat jaar een inval bij de Rotterdamse kantoren van de havensleepondernemingen, waaronder Smit, Kotug en het Duitse Fairplay.

Truckkartel

Een recordboete werd uitgedeeld aan het Europese truckkartel. Op 19 juli 2016 maakte de Europese Commissie openbaar dat vijf truckfabrikanten een boete kregen opgelegd wegens het maken van onderlinge afspraken over de verkoopprijs van trekkers. De Europese truckfabrikanten MAN, Volvo/Renault, Daimler, Iveco en DAF Trucks hielden ruim 14 jaar (19997-2011) een kartel in stand waardoor mogelijk 600.000 Europese transportondernemers zijn gedupeerd. Zij betaalden gemiddeld zo’n 10.000 euro te veel voor hun vrachtwagens. In Nederland zijn er alleen al 240.000 vrachtwagens verkocht.

Behoudens Scania, dat volgens de Europese Commissie wel meedeed maar tot dusver weigerde te schikken, hebben alle vrachtwagenfabrikanten ingestemd met het betalen van een recordboete van bijna 3 miljard euro. Het onderzoek naar Scania loopt dus door, onder de normale procedure. Het Eindhovense DAF moest ruim 752,6 miljoen euro betalen, omdat het niet voldoende mee had gewerkt aan het onderzoek van de Europese Commissie – het kreeg alleen reductie voor het meewerken aan de schikking. Volgens Eurocommissaris Vestager is deze recordboete van ruim 2,9 miljard euro een glashelder signaal aan ondernemingen dat kartelvorming in Europa ‘onacceptabel’ is.

Bovenop deze recordboete kunnen de vrachtwagenfabrikanten ook nog een hoop civiele schadeclaims verwachten die uit de schikking kunnen volgen. Zo zijn verscheidene advocatenkantoren, stichting MKB-Claim en Transport en Logistiek Nederland (TNL) sinds 2016 grote claims aan het voorbereiden.

Melding maken van een kartel

Het melden van een kartel kan binnen Nederland bij de ACM. Zo’n melding wordt een clementieverzoek genoemd. Naar aanleiding van zo’n verzoek kan de melder een boete ontlopen of komt hij of zij in aanmerking voor een lagere boete.