Amsterdam, 25 mei 2018 – Gisteren kwam er in één keer een eind aan de enorme rechtszaak rondom de zaak-Gürtel. In het corruptieschandaal rond de Spaanse regeringspartij Partido Popular (PP) werden 29 mensen veroordeeld. Ondanks dat de straffen lager uitvallen dan door het Spaanse OM was geëist, zijn ze hoog. Zakenman Fransisco Correa moet 51 jaar de cel in, Luis Bárcenas gaat voor 33 jaar achter de tralies.
Zaak Gürtel van ongekende grootte
De zaak-Gürtel, genoemd naar de Duitse vertaling van de achternaam van Fransisco Correa, is er één van omvangrijke grootte en misschien wel de grootste uit de Spaanse geschiedenis. Omdat het gaat om verduistering van partijgelden en corruptie in verschillende Spaanse steden over meerdere jaren, heeft de Spaanse justitie besloten om de zaak op te splitsen in delen. Gisteren kwam de uitspraak in de zaak over het tijdsbestek 1999-2005, een proces dat eind 2016 van start ging. De hele zaak kwam aan het licht toen Ana Garrido Ramos, een medewerkster van de gemeente van Madrid, in 2007 de opdracht kreeg om sommige bedrijven te verkiezen boven anderen bij publieke aanbestedingen. Schattingen geven aan dat de Spaanse schatkist er ongeveer 120 miljoen euro op achteruit is gegaan.
Spinnenweb
Typerend voor de zaak zijn de vele interconnecties met andere corruptieschandalen. Zo is de oud-burgemeester van de gemeente waar de klokkenluidster werkte, Arture González Panero, later genoemd in de Panama Papers [Spaans artikel]. Een aantal jaar geleden berichtte de Spaanse krant El País al dat de Spaanse premier Mariano Rajoy schimmige betalingen had ontvangen van grote Spaanse bouwbedrijven. Toevallig is premier Rajoy hoofd van Partido Popular, waar veel van de recent veroordeelde politici lid van zijn. Ondanks de aantijgingen ontkende de premier eerder elke betrokkenheid bij corruptie en is hij er ook niet voor veroordeeld. Echter heeft de oppositie vandaag wel een motie van wantrouwen tegen hem ingediend. De zaak-Gürtel lijkt slechts één spil te zijn in een groot wiel van corruptie. Zoals gezegd gaat de uitspraak van gisteren enkel over de periode 1999-2005. De andere jaren moeten nog behandeld worden.
Keerpunt?
De veroordeling betekent wellicht een groot keerpunt in hoe corruptie wordt gezien in Spanje. In het land heerst al langer een cultuur waarin politieke corruptie een veel voorkomend fenomeen is. Spanje scoort al jaren slecht op TI’s CPI ten opzichte van andere Europese landen. Een gemeenteambtenaar die meehielp om de zaak-Gürtel aan het licht te brengen zei ooit in een interview: “Het is in Spanje normaal dat de automonteur vraagt of je wel of geen BTW wilt betalen.” Daarnaast waren steekpenningen in de bouw jarenlang orde van de dag. Maar aan die tijd lijkt een einde te komen. De Partido Popular gaat gebukt onder het corruptieschandaal en verliest in de peilingen van haar jonge concurrent Ciudadanos (“Burgers”). Ciudadanos strijdt voor een hardere aanpak van corruptie, en juist dat blijkt haar vruchten af te werpen. Het is te hopen dat de cultuuromslag aanhoudt en dat Spanje volgend jaar de kar trekt van de Zuid-Europese landen als het om anti-corruptie gaat.