Amsterdam, 25 februari 2019 – Uit een nieuw evaluatieverslag van de Groep van Staten tegen Corruptie (GRECO) blijkt dat Nederland meer maatregelen moet treffen om corruptie te voorkomen bij bewindslieden, hun politiek adviseurs, de Nationale Politie en de Koninklijke Marechaussee. GRECO geeft in het rapport een reeks aanbevelingen om de integriteit van de uitvoerende macht en van de sterke arm der wet te versterken. TI-NL onderschrijft deze aanbevelingen en moedigt een snelle en effectieve implementatie ervan aan.
GRECO merkt in haar rapport op dat het Nederlandse anticorruptie- en integriteitsbeleid coherentie mist en minder aandacht lijkt te krijgen dan voorheen. Ook stipt het anti-corruptieorgaan aan dat de integriteit van de regering in ons land grotendeels is gebaseerd op een hoge mate van politieke verantwoording, vertrouwen en consensus. Dat het stelsel zo op vertrouwen steunt, is volgens GRECO tegelijkertijd juíst de zwakke plek van onze democratie.
Een gedegen strategie om corruptie te voorkomen kent Nederland niet; van politici wordt verwacht dat ze zelf weten wat wel en niet mag. Lobbyisten hebben vooralsnog grotendeels vrij spel en er bestaan geen duidelijke integriteitsregels om te voorkomen dat ex-kabinetsleden aan de slag gaan in de sector waar zij daarvoor beleid voor maakte. Terecht stelt GRECO dat de aanpak van corruptie moet worden aangevuld met een duidelijke (integriteits-)strategie ten aanzien van ministers, staatssecretarissen en, wanneer van toepassing, van politieke adviseurs of assistenten, op basis van een risicoanalyse om belangenconflicten en potentiële corruptie beter te voorkomen.
Belangrijkste aanbevelingen GRECO
GRECO beveelt aan om een gedragscode vast te stellen voor ministers en staatssecretarissen, samen met maatregelen voor de uitvoering en handhaving ervan. Het huidige handboek voor bewindspersonen schiet tekort op het thema integriteit. Het toezicht op het naleven van de nieuwe gedragscode zou volgens het anti-corruptieorgaan bij de premier en het parlement moeten liggen. Bovendien acht GRECO het bijzonder belangrijk regels voor lobbyactiviteiten en nevenfuncties na de tewerkstelling in te voeren. Er moeten dan regels worden opgesteld voor de omgang van toppolitici met lobbyisten, waar ook een lobbyregister bijhoort. Voor oud-bewindspersonen die willen overstappen naar de private sector zouden beperkingen moeten worden ingesteld, zoals bijvoorbeeld een afkoelperiode.
Ook zouden topfunctionarissen moeten worden verplicht om op ad hoc-basis mogelijke belangenverstrengeling te melden en moet het een eis zijn persoonlijke activa met regelmaat te declareren voor meer transparantie, openbare controle en verantwoording.
Nationale Politie en Koninklijke Marechaussee
GRECO merkt op dat het vertrouwen van de burger in de sterke arm der wet groot is in ons land. Desondanks zijn de Nederlandse Politie en de Koninklijke Marechaussee niet gespaard gebleven van integriteitsschendingen: lekken van informatie en contacten met georganiseerde misdaadgroepen hebben bijvoorbeeld veel media-aandacht gekregen de afgelopen jaren.
Het anti-corruptieorgaan stelt onder meer voor de controle op vertrouwelijke informatie op te voeren, zodat altijd duidelijk is wie welke gegevens heeft geraadpleegd. Verdere inspanningen zijn vereist om het gebruik van vertrouwelijke informatie te beveiligen. Ook moet het voor agenten en de marechaussee verplicht worden om belangenverstrengeling bij en wangedrag door collega’s te melden; nu wordt slechts van hen verwacht dat zij aan de bel trekken bij strafbare feiten.
Tenslotte beveelt GRECO aan de bestaande gedragscodes van zowel rechtshandhavingsdiensten als hun opleidingssystemen te verbeteren. Regelmatig gehandhaafd toezicht op politiepersoneel tijdens de dienst is vereist, evenals een systeem van verklaring van financiële belangen tussen ambtenaren die bijzonder gevoelige functies bekleden.
Nederland krijgt 18 maanden om invulling te geven aan de aanbevelingen van GRECO tegen corruptie in de politiek en bij de Nationale Politie en Koninklijke Marechaussee. Hierna moet het kabinet verklaren wat het wel en niet heeft doorgevoerd. De implementatie van de 16 aanbevelingen gericht aan Nederland zal in 2020 door het anti-corruptieorgaan zelf worden geëvalueerd.