Amsterdam, 13 maart 2020 – De oud-topman van woningcorporatie Vestia, Erik Staal, is door de Rotterdamse rechtbank veroordeeld tot een gevangenisstraf van twee jaar onvoorwaardelijk voor de miljoenenfraude bij een stichting die sociale woninghuisvesting in Zuid-Afrika moest bevorderen. Staal heeft zich schuldig gemaakt aan valsheid in geschrifte, diefstal en verduistering van 1,7 miljoen euro en witwassen.
Staal was de oprichter van de stichting HASA, die minder-bedeelden Zuid-Afrikanen aan goede en betaalbare woningen moest helpen. De inkomsten van deze stichting bestonden voor een groot deel uit schenkingen en leningen van Nederlandse woningcorporaties. Volgens de rechtbank gebruikte Staal dat geld om zichzelf te verrijken, hoewel hij al een riant inkomen had. Hij zou er luxegoederen van hebben gekocht en het geld hebben gebruikt om de schikking die hij met Vestia had af te betalen.
Staal veroordeeld voor miljoenenzwendel én winkeldiefstal
De rechtbank in Rotterdam acht het bewezen dat hij in tien jaar tijd ruim 1,7 miljoen euro heeft verduisterd van de stichting HASA. Staal is nu veroordeeld tot twee jaar onvoorwaardelijke celstraf. Ook mag de oud-topman van woningcorporatie Vestia vier jaar lang geen bestuurder zijn van welke bedrijf of stichting dan ook. De kans dat Staal daadwerkelijk achter de tralies verdwijnt, lijkt klein. Tijdens de rechtszaak bleek namelijk dat hij al vier jaar wordt behandeld voor kanker, maar dat aan de behandelopties een einde is gekomen. De eis van het OM was al ‘veel meer dan het aantal maanden dat ik nog heb te ademhalen’, zei Staal in zijn laatste woord. Juristen stelden naar aanleiding hiervan dat hij door beroep in te stellen die laatste maanden buiten de deuren van de gevangenis zal weten te blijven.
Staal is ook veroordeeld voor winkeldiefstal, die hij in november 2017 heeft gepleegd. Bij Hornbach in Nieuwerkerk aan den IJssel zou hij met twee slijpschijven, een paar handschoenen, led-lampen, lichtschakelaars en een contactdoos zonder te betalen de winkel uit zijn gelopen.
Het vonnis is lager dan de 3,5 jaar cel die het Openbaar Ministerie initieel heeft geëist. De rechtbank zou er rekening mee houden dat Staal stichting HASA ruim 2,4 miljoen euro inclusief rente heeft terugbetaald. Daarnaast heeft Staal tijdens de rechtszaak opening van zaken gegeven. Hij zou schoon schip hebben willen maken, omdat hij ernstig ziek is.
Hoe zat het ook alweer in de Vestia-affaire?
De voormalig bestuursvoorzitter van Vestia was één van de hoofdrolspelers in de zogenaamde Vestia-affaire welke draait om de financiële constructies die de woningcorporatie aan de rand van de afgrond hebben gebracht. Tussen 2008 en 2011 werd de corporatie met ruim 24 miljard euro aan derivaten volgepompt. Door te speculeren met derivaten viel de landelijke woningbouwcorporatie in 2012 bijna om. Vestia kocht deze risicovolle financiële producten om zich tegen renterisico’s in te dekken.
De corporatie gokte op een rentestijging, terwijl de rente tegen alle verwachtingen in juist daalde. Door de rentedaling kregen de derivaten een negatieve marktwaarde. De betrokken banken eisten daarom extra onderpand-betalingen van Vestia. De corporatie moest de derivatenportefeuille uiteindelijk bij de banken voor ruim 2 miljard euro afkopen. Om de woningcorporatie overeind te houden werd dit voor een deel opgebracht door andere woningcorporaties die in totaal bijna 700 miljoen euro hebben opgehoest.
Na een bekentenis werd duidelijk dat de corporatie in deze kwestie door fraude is getroffen. De verdachten zouden steekpenningen hebben aangenomen en Vestia voor grote bedragen hebben opgelicht met de handel in derivaten. Ze werden onder meer vervolgd voor omkoping, witwassen, valsheid in geschrifte en oplichting. De voormalig bestuursvoorzitter en oud-commissarissen van Vestia werden niet vervolgd. Vestia zag af van een rechtszaak en er werd een schikking getroffen van €4,8 miljoen. Het OM meldde vanochtend dat de gearresteerde oud-bestuursvoorzitter in het geval van verlenging van het voorarrest donderdag zal worden voorgeleid.
Onder Staal dreigde Vestia kopje onder te gaan na roekeloze handel in derivaten (renteverzekeringen). In 2012 moest Vestia de schade bij de banken afkopen voor 2 miljard euro. Staal is hiervoor niet vervolgd, maar schikte in 2016 met de corporatie voor 1 miljoen euro. De werkelijke omvang van de misstanden in Zuid-Afrika kwam later aan het licht.