Amsterdam, 19 november 2020 – Naar aanleiding van de chaos rondom de Amerikaanse verkiezingen schreef Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland, onderstaande blog. Over hoe integriteit, en niet geld, de politiek moet sturen.
De chaotische Amerikaanse presidentsverkiezingen hielden afgelopen weken wereldwijd de gemoederen bezig. Ook in Nederland was er volop aandacht voor de nek-aan-nekrace tussen Joe Biden en Donald Trump. Het Amerikaanse kiesstelsel is al langere tijd een onderwerp van discussie. Dan gaat het vaak over het uitsluiten van (voornamelijk zwarte) kiezers bij de registratie als kiezer of om gerrymandering, het manipuleren of hertekenen van de grenzen van kiesdistricten om politiek voordeel te behalen. Deze verkiezingen wijzen echter vooral op dieper onderliggend probleem in Amerika: de enorme invloed van geld in het politieke systeem.
Volgens berekeningen van het Center for Responsive Politics, gaan de Amerikaanse verkiezingen van 2020 in totaal zo’n 14 miljard US dollar kosten. Naast de presidentskandidaten moeten ook leden van het Huis van Afgevaardigden, met een mandaat van maar twee jaar, wekelijks 10.000 US dollar ophalen om een kans te maken herkozen te worden. Dat geld komt vooral bij grote bedrijven vandaan, en die willen daar natuurlijk iets voor terugzien. Dit beïnvloedt de individuele stemkeuzes over belangrijke wetgeving. Een sprekend voorbeeld hiervan is de poging van de Reagan-administratie in 1981 om ketchup te beschouwen als groente in de lunch van schoolkinderen, gestimuleerd door de Heinz-lobby.
De verkiezingen in de Verenigde Staten laten zien dat het vertrouwen dat mensen hebben in het systeem, dat hun stem geteld wordt, niet zomaar vanzelfsprekend is.
De verkiezingen in de Verenigde Staten laten zien dat het vertrouwen dat mensen hebben in het systeem, dat hun stem geteld wordt, niet zomaar vanzelfsprekend is. Uit het Amerikaanse systeem blijkt ook hoe belangrijk integriteit is voor het functioneren van en het vertrouwen in de politiek. Als geld van bedrijven het politieke proces verstoort, worden politieke beslissingen niet voor het gezamenlijke belang van de bevolking gemaakt. In Nederland hebben we deze expliciete vermenging van geld en politiek niet en dit moeten we ook zo houden. Maar dat gaat niet vanzelf.
Om die reden zet TI-NL zich al jaren in om de politieke integriteit in Nederland te waarborgen en te versterken. Aan alle politieke partijen zijn een drietal aanbevelingen gedaan voor de verkiezingsprogramma’s, met als doel het verbeteren van de politieke integriteit. Daarnaast komt TI-NL binnenkort met IntegrityWatch. Dit is een online tool die inzicht geeft in de nevenactiviteiten, giften en reizen van Eerste en Tweede Kamerleden. Cruciaal hierbij is te controleren of geld of nadere privé-voordelen invloed krijgt op het kiesgedrag van Kamerleden. Op deze manier wil TI-NL zorgen dat we in Nederland geen Amerikaanse toestanden krijgen.
Deze analyse bevestigt opnieuw het belang van een integer politiek stelsel waarin geld geen belangrijke rol speelt in de besluitvorming. Ik zie jullie dan ook graag bij de lancering van IntegrityWatch op donderdag 26 november!
Lousewies van der Laan
Voor eventuele (pers)vragen kunt u mailen naar communicatie@transparency.nl of bellen naar 0681083627.