Amsterdam, 1 april 2021 – Transparency International Nederland (TI-NL) heeft recent een bijdrage geleverd aan de consultatie van de Europese Commissie voor haar Rule of Law report. Dit is gedaan in samenwerking met een aantal andere maatschappelijke organisaties. Lousewies van der Laan, directeur van TI-NL, blikt terug op dit proces.
De rechtsstaat beschermt de mensen tegen de machtsstaat en staat garant voor de meest fundamentele rechten en vrijheden in ons dagelijks leven. Dankzij de rechtsstaat kunnen wij onze mening uiten en worden wij geïnformeerd door een vrije pers.
Sinds 2019 publiceert de Europese Commissie over iedere EU-lidstaat een Rule of Law report. In het Rule of Law report analyseert de Commissie de toestand van de rechtsstaat in de EU-lidstaten. Vooral bekend zijn de kritische rapporten over Hongarije en Polen. Het dient als handvat voor preventieve signalering van problemen met de rechtsstaat en als beginpunt voor een inclusief debat over de toestand van de rechtsstaat in de lidstaten. De inventarisatie zoekt dan ook zowel naar goede als slechte ontwikkelingen. De Commissie biedt overheden, het maatschappelijk middenveld en toezichthouders de gelegenheid om eerst een inbreng te doen en daarna in gesprek te gaan om punten verder toe te lichten.
“Ontwikkelingen in Polen en Hongarije laten zien hoe snel een rechtsstaat afgebroken kan worden. Maatschappelijke ruimte voor kritiek op machtshebbers wordt ingeperkt en de onafhankelijke rechtspraak uitgekleed. Een rechtsstaat is een kostbaar goed waar je elke dag over moet waken. Ook in Nederland”, zegt Lousewies van der Laan, directeur TI-NL.
Input TI-NL Rule of Law report
Transparency International Nederland leverde dit jaar input met een groep organisaties die publieke belangen vertegenwoordigen waaronder het Nederlands Helsinki Committee, Commissie Meijers, Free Press Unlimited en de Nederlandse vereniging van Journalisten.
Dit jaar werd er extra aandacht besteed aan de rol van corruptie in het afbreken van de rechtsstaat. Er werd in het bijzonder ingezoomd op de relatie tussen corruptie en de Covid-19 pandemie. “Het is precies op dit vlak waar Nederland een slag te maken heeft. Wij hebben benadrukt dat uit het recente rapport van het Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP) blijkt dat Nederland ondoorzichtig is geweest in haar bestedingen met betrekking tot de Covid-19 pandemie”, stelt Lousewies van der Laan.
Andere punten die TI-NL heeft aangestipt zijn de integriteitsregels van de Tweede Kamer, waar met het instellen van een onafhankelijke toezichtscommissie een goede eerste stap is gezet. Maar er is ook ruimte tot verbetering. In lijn met het advies van GRECO, had TI-NL liever gezien dat het College van Onderzoek onafhankelijk is en dat zij ook bevoegd is om te sanctioneren. Daarnaast ontbreekt er nog steeds een raamwerk voor transparant lobbyen in Nederland. Kamerleden hoeven momenteel nergens op te geven met wie zij in contact zijn geweest noch welke standpunten aan bod zijn gekomen.
Buiten aanbevelingen voor de Tweede Kamer zelf heeft TI-NL nog twee andere belangrijke thema’s aangekaart, namelijk partijfinanciering en klokkenluidersbescherming. Er ligt een wetsvoorstel voor aan de Tweede Kamer voor amendering van de Wet partijfinanciering met daarin nieuwe regels voor partijfinanciering, zoals een beperking van donaties uit de EU en een verbod voor donaties van buiten de EU. De wijziging is een goede eerste stap. We hadden echter graag gezien dat het minimumbedrag voor opgave verlaagd wordt naar 3500 euro (de drempel ligt nu op 4500 euro). We hebben ook de situatie rondom klokkenluidersbescherming en de implementatie van de EU-klokkenluidersrichtlijn die op dit moment nog te wensen overlaat, benoemd. Zo zien we graag dat er een eenduidig wetgevingskader komt in Nederland, in overeenstemming met de eisen uit de Europese richtlijn en de internationale best practices.
