Amsterdam, 22 februari 2022. De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan! Binnen een paar weken zullen nieuwe volksvertegenwoordigers hun plaats nemen in de gemeenteraden van de 345 gemeenten die Nederland telt. Het vertrouwen van burgers in deze volksvertegenwoordigers is de laatste tijd sterk ondermijnd. In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen is het daarom van belang om integriteit in de lokale politiek op de politieke agenda te krijgen.
Directeur van TI-NL, Lousewies van der Laan, was gisteren te gast bij Den Haag FM om over deze kwestie te praten. Zij benadrukte dat de essentie van de politiek is om naar burgers te luisteren. “Politici moeten bezig zijn met het algemeen belang. Zij zitten er voor ons en niet voor hun eigen belang”. Desondanks is het vertrouwen van de burger in de politiek door verschillende corruptieschandalen sterk ondermijnd. Bijvoorbeeld in Den Haag met Groep de Mos, waar de schijn werd gewekt dat in ruil voor partijfinanciering vergunningen konden worden gekocht. Van der Laan merkt op: “hierdoor rijst de vraag: Wie staat er nog aan de kant van de burgers?” Het is van belang om maatregelen te nemen ter bevordering van meer integriteit om de schijn van belangenverstrengeling tegen te gaan en het politiek vertrouwen terug te winnen.
Aandachtspunten integriteit op het lokale niveau
Er is namelijk juist op het lokale niveau kans op belangenverstrengeling. Raadslid is een nevenfunctie. Raadsleden beoefenen daarnaast vaak een beroep en/of zijn zij lid van verenigingen. Daarbij staan raadsleden vaak midden in de samenleving en hebben zij veel sociale contacten. Het aanwenden van deze contacten kan nuttig zijn, maar wanneer gaat dit over op cliëntelisme? Met sterkere gedragscodes en risico analyses kan voorkomen worden dat belangenverstrengeling plaats kan vinden.
Daarnaast is het vaak niet helder wat voor cadeaus aan raadsleden en wethouders wordt gegeven. Een giftenregister zou hier meer transparantie in kunnen brengen. TI-NL heeft samen met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVR) gemeenteraden opgeroepen tot het invoeren van een dergelijk giftenregister.
De partijfinanciering op het lokale niveau moet transparanter. Gemeentes vervullen een cruciale rol in het openbaar bestuur. Burgers moeten ervan uit kunnen gaan dat de lokale politiek ziet op de belangen van de burgers. Het is daarom van belang om te weten door wie lokale partijen precies gefinancierd worden.
Daarbij is het juist op lokaal niveau belangrijk om een veilige meldcultuur te creëren. De gemeente is vaak een omgeving waar iedereen elkaar kent, waardoor het lastig kan zijn om een melding te maken. Gemeenten moeten meldpunten inrichten om dat veilig te kunnen doen.
Subsidie
Lokale partijen ontvangen geen subsidie vanuit de overheid. Hierdoor zijn lokale partijen extra kwetsbaar voor beïnvloeding, aangezien zij afhankelijk zijn van bepaalde geldschieters. Structurele financiering vanuit de overheid zou de lokale democratie versterken. Tweede Kamerlid Renske Leijten heeft hier afgelopen week een amendement over ingediend om lokale partijen onder de reikwijdte van de Wet financiering politieke partijen te brengen (VNG 2022).
