Amsterdam, 13 mei 2022 – Op 21 april 2022 werd de wijziging van de Wet Huis voor klokkenluiders besproken in een commissiedebat met minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties). De aanleiding van het debat was ontevredenheid vanuit de Kamer over het huidige voorstel ter bescherming van klokkenluiders. Het debat eindigde vooral in complimenten aan Bruins Slot. De minister van BZK leek erg bereid om belangrijke verbeteringen toe te passen op de Wet bescherming klokkenluiders.
Gezien de lopende infractieprocedure zal er een tweede nota van wijziging komen in plaats van een geheel nieuwe wet. Deze wordt tegelijk met een officiële reactie op de initiatiefnota van Omtzigt voor de zomer naar de Kamer toegezonden, zodat deze tegelijk kunnen worden behandeld. De initiatiefnota van Omtzigt met 15 concrete aanbevelingen werd erg gewaardeerd, ook door minister Bruins Slot. Hopelijk betekent dit dat deze ook daadwerkelijk zal worden toegepast.
Tweede nota van wijziging
Tweede Kamerleden stelden tijdens het commissiedebat heldere vragen over de omzetting van de EU-Klokkenluidersrichtlijn. Hierbij was het duidelijk dat op dit moment het wetsvoorstel erg onduidelijk is. Om deze reden heeft de minister aangekondigd dat ze wil werken met één definitie van misstand. Dit betekent dat er geen onderscheid gemaakt wordt tussen nationaal recht en EU-recht. Daarnaast wil de minister beter toelichten wanneer een misstand voldoet aan het criterium van ‘maatschappelijk belang’. Leden maakten in het commissiedebat duidelijk dat niet alleen melders van ‘maatschappelijke’ misstanden beschermd worden, maar alle melders.
Verder wil de minister het verbod op benadeling verduidelijken zonder het volledig in te kaderen. Hierbij wil ze namelijk niet het risico lopen dat er dingen over het hoofd worden gezien. De minister overweegt ook om het Huis voor Klokkenluiders een wettelijke preventietaak toe te kennen.
Uitgestelde wijzigingen
De minister gaf aan dat er een aantal wijzigingen zijn die meer tijd kosten en om deze reden niet mee zullen worden genomen in de tweede nota van wijziging. Dit geldt onder andere voor de financiering om klokkenluiders juridische en psychosociale steun te bieden. Dit steunfonds zou zichzelf kunnen voeden door middel van boetes die worden uitgedeeld aan werkgevers die melders benadelen. Echter, de wijze van sanctionering wil de minister nog verder verkennen. Ook deze eventuele wijziging zal dus op een later moment volgen.
Verder is het nog onduidelijk of anoniem melden zal worden meegenomen in de eerstvolgende nota van wijziging. Hoewel minister Bruins Slot geen bezwaar heeft tegen melden via een vertrouwenspersoon, geldt dit niet voor direct anoniem melden. Hiervan zegt ze zelf nog de voor- en nadelen te moeten overwegen. Nadelen die ze noemt zijn dat hoor en wederhoor lastig is en bepaalde gegevens kunnen ontbreken.
Cultuurverandering
Minister Bruins Slot en Kamerleden waren het erover eens dat preventie het beste zou zijn. Naast juridische verbetering is dus ook cultuurverandering erg belangrijk. Dit betekent dat een veilige werk- en meldcultuur essentieel is. De minister wil over dit onderwerp een campagne starten om een gevoel van veiligheid rondom melden te creëren bij werknemers.
Verder drongen Kamerleden, waaronder Renske Leijten (SP) en Barbara Kathmann (PvdA), bij Bruins Slot aan op een gesprek met de kinderen van Frits Veerman. Veerman probeerde in de jaren ’70 te voorkomen dat Nederlandse kerngeheimen in Pakistan terecht zouden komen. Hij werd ontslagen en kreeg pas in 2020 gelijk, minder dan een jaar voor zijn overlijden. Nu in 2022 is er eindelijk een minister van BZK die bereid is om met zijn gezin in gesprek te gaan.
Er lijkt dan ook eindelijk iets te gebeuren om de positie van klokkenluiders te verbeteren. De beloftes tijdens het commissiedebat lijken eindelijk stappen in de goede richting. Echter, de minister zei het zelf, ze moeten eerst nog worden waargemaakt.
