Amsterdam, 16 mei 2023 – Transparency International heeft een open brief gestuurd aan Eurocommissaris Mairead McGuinness met de oproep steun te verlenen aan voorstellen vanuit het Europees Parlement omtrent transparantie van uiteindelijk belanghebbenden (UBO) in de 6e anti-witwasrichtlijn. McGuinness is Eurocommissaris van Financiële Diensten, Financiële Stabiliteit en de Kapitaalmarktenunie, en heeft baanbrekend werk geleverd met betrekking tot het bestrijden van financiële criminaliteit. De brief is ondertekend door 200 vertegenwoordigers uit de academische wereld, het maatschappelijk middenveld en mediaorganisaties actief in 67 landen.
Belang van transparantie
De brief is een oproep aan McGuinness om steun te verlenen aan recente voorstellen vanuit het Europees Parlement omtrent de toegankelijkheid tot UBO-registers (de natuurlijke persoon die bij een onderneming of rechtspersoon aan de touwtjes trekt) van bedrijven die in de EU zijn opgericht. Een uitspraak van het Europees Hof in november 2022 legde die transparantie aan banden. Het Hof verklaarde de bepalingen uit de richtlijn omtrent uiteindelijke belanghebbenden onverwacht ongeldig en herstelde de bepalingen van voor 2015. Daarin wordt toegang tot UBO-gegevens gebaseerd op ‘legitiem belang’. Deze richtlijn vertoonde destijds echter al veel tekortkomingen. Lidstaten hanteerden namelijk verschillende criteria bij het behandelen van verzoeken tot UBO-informatie. Dergelijke ruime beoordelingsbevoegdheid is vatbaar voor misbruik, vooroordelen en regelgevingsarbitrage.
Door gebrek aan UBO-transparantie is Europa decennia lang een veilige haven geweest voor plegers van financiële criminaliteit. Anonimiteit rondom brievenbusfirma’s maakte het mogelijk sancties te omzeilen, verantwoording te ontlopen en je ongestraft schuldig te maken aan fraude en corruptie. Door extreme omvang van het probleem bleken EU-autoriteiten zelf niet in staat financiële criminaliteit succesvol te bestrijden. In de anti-witwasrichtlijnen uit 2015 en 2018 werd publieke toegang tot UBO-registers daarom vastgelegd en uitgebreid. In de jaren daarna werd zichtbaar dat het werk van onderzoeksjournalisten, het maatschappelijk middenveld en academici over de hele wereld essentieel is voor het onderzoeken en bestrijden van financiële criminaliteit. Denk bijvoorbeeld aan de mondkapjes deal van Sywert van Lienden die door journalisten van Follow the Money ontdekt werd met behulp van het UBO-register. Ook in onder meer Tsjechië, Denemarken en Turkmenistan kwamen zo grote corruptieschandalen aan het licht.
UBO-transparantie in 6e anti-witwasrichtlijn
Het Hof van Justitie van de Europese Unie oordeelde dat journalisten en maatschappelijke organisaties betrokken bij het voorkomen van financiële criminaliteit een legitiem belang hebben bij toegang tot UBO-informatie. Belanghebbenden zouden daarom niet keer op keer hun legitiem belang moeten hoeven aantonen.
Het Europees Parlement heeft daarom, met inachtneming van de uitspraak van het Hof van Justitie, een reeks progressieve amendementen ingediend om ervoor te zorgen dat het maatschappelijk middenveld, de media, de academische wereld en buitenlandse bevoegde autoriteiten geen belemmeringen tegenkomen bij het zoeken naar UBO-informatie. Daarbij is bescherming van journalisten tegen eventuele vergeldingsmaatregelen van groot belang. Onder geen enkele omstandigheid mogen gegevens over degenen die toegang hebben tot UBO-informatie worden gedeeld met de ondernemingen of hun uiteindelijk belanghebbenden.
De EU heeft de verantwoordelijkheid ervoor te zorgen dat het maatschappelijk middenveld een zinvolle bijdrage kan leveren aan het beschermen van de financiële integriteit van de EU. Transparency International hoopt dat Eurocommissaris McGuinness de ambitie van het Europees Parlement deelt en het recht van onderzoeksjournalisten, activisten en academici over de hele wereld steunt om vrijelijk toegang te krijgen tot UBO-informatie.
