Amsterdam, 1 februari 2024 – In januari is er door het Europees Parlement en de Raad van Ministers overeenstemming bereikt over een nieuw anti-witwaspakket van de Europese Commissie. De medewetgevers zijn akkoord gegaan met zowel een nieuwe verordening als een richtlijn. In december vorig jaar werd de kern van het wetgevingspakket al goedgekeurd: het creëren van een nieuwe Europese autoriteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering. De stappen die de EU nu zet, versterken de Europese dijken tegen illegale geldstromen en dragen bij aan het bredere gevecht tegen grensoverschrijdende corruptie.

Het anti-witwaspakket is in juli 2021 gepresenteerd door de Commissie. Het doel van het wetgevingspakket is het aanscherpen, en effectiever afdwingen, van de Europese regels die witwassen (AML) en de financiering van terrorisme (CFT) tegengaan. De belangrijkste pijlers onder het pakket zijn de AMLA, een nieuwe verordening met anti-witwaseisen voor de private sector en een richtlijn voor anti-witwasmechanismen. Nadat het oprichten van de AMLA in december al goedgekeurd werd, volgt de andere pijlers nu dus in rap tempo. Het totale wetgevingspakket dicht zo veel mazen in het Europese anti-witwas raamwerk, onder andere door de capaciteit en bevoegdheden van nationale overzichtsorganen en competente autoriteiten te versterken. Wat voor het maatschappelijk middenveld in Nederland goed nieuws is: de nieuwe anti-witwasrichtlijn richt zich op het verbeteren van toegang tot het BO-register.

Wat er gaat veranderen

Onder de nieuwe verordening is de lijst met obliged entities – sectoren die vaker in positie zijn verdachte activiteiten te signaleren– uitgebreid met een groot deel van de cryptosector, handelaren in luxegoederen, professionele voetbalclubs en spelermakelaars. Deze sectoren zijn gebonden aan extra regels als het gaat om het doen van hun due diligence, waar ook het rapporteren van verdachte activiteiten bij hoort. Daarnaast komt er een limiet van €10.000 euro voor betalingen met contant geld in de gehele EU.

Verder harmoniseert de verordening de regels omtrent beneficial ownership (de uiteindelijke belanghebbende) in legale entiteiten zoals bedrijven, stichtingen of trustfondsen. Op basis van twee componenten – eigenaarschap en controle over de entiteit – moet geanalyseerd worden of er sprake is van beneficial ownership. De drempelwaarde voor die registratie is gesteld op 25 procent, dit geldt ook voor buitenlandse entiteiten die in de EU zakendoen. Daarbij zijn de regels omtrent gelaagde structuren van eigenschap en controle verhelderd, zodat verstoppertje spelen in schijnconstructies bemoeilijkt wordt. Omdat het om een verordening (regulation) gaat, gelden de regels automatisch en uniform in alle lidstaten wanneer deze in werking treed.

De zesde anti-witwasrichtlijn moet er daarnaast voor zorgen dat UBO-registers weer opengaan voor iedereen met een legitiem belang. De richtlijn beoogt verder de kwaliteit en het gebruik van de registers in lidstaten verbeteren. Alle informatie die in het centrale register terechtkomt moet geverifieerd worden, waarbij alles wat gelinkt kan worden aan gesanctioneerde personen of entiteiten wordt geflagged. Ook de nationale Financial Intelligence Units (FIU’s) worden versterkt in hun capaciteit om informatie gerelateerd aan AML/CFT te analyseren en te rapporteren aan de bevoegde autoriteiten. In grensoverschrijdende zaken zullen deze nationale afdelingen nauwer gaan samenwerken. Een richtlijn (directive) geeft een resultaatverplichting, maar laat de ‘hoe‘ daarbij vrij. Lidstaten moeten deze richtlijn dus zelf omzetten naar nationale wetgeving.

Het belang van een Europees anti-witwaspakket

Deze nieuwe wetgeving zorgt op meerde fronten voor een versterking van de strijd tegen corruptie. Een van de belangrijkste zaken is daarbij dat iedereen met een legitiem belang weer toegang tot de UBO-registers krijgt. In de Nederlandse context is dit een grote stap vooruit ten opzichte van de huidige situatie. Na een tijdelijke sluiting van het register als gevolg van een uitspraak van het Europese Hof van Justitie, kondigde het kabinet aan het register permanent te willen sluiten. Dat de nieuwe richtlijn die toegang opnieuw garandeert, is voor het maatschappelijk middenveld van groot belang in de strijd tegen corruptie en illegale geldstromen. In algemenere zin kan de harmonisering en aanscherping van regels, die het Europese anti-witwaspakket beoogt, zorgen voor meer daadkracht en capaciteit in het aanpakken van grensoverschrijdende corruptiezaken en illegale geldstromen binnen de EU.

Dat zo’n omvangrijk pakket het wetgevingstraject in Brussel heeft doorlopen is dan ook met recht goed nieuws te noemen. Vooral omdat het gelukt is vóór het einde van de ambtstermijn – juni 2024 – van de Europese Commissie en het Europees Parlement. Maar met nieuwe wetgeving alleen is de strijd nog niet gestreden. In de afgelopen jaren zien we, zoals bij de richtlijn voor klokkenluidersbescherming, in Nederland een neiging tot minimale interpretatie van Europese wetgeving. Transparency roept Nederland dan ook op om dit wetgevingspakket maximaal en onverwijld te implementeren, en zo echte stappen te zetten in de strijd tegen corruptie en georganiseerde misdaad.

Meer weten over witwassen in de EU? Klik dan hier.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: