De politieke spanningen in Servië zijn hoog opgelopen na een tragisch ongeval dat 15 levens eiste. Wat begon als verontwaardiging over de instorting van een stationsoverkapping in Novi Sad, groeide uit tot massale protesten tegen corruptie. Premier Miloš Vučević en burgemeester Milan Djuric traden af om de politieke spanningen te verminderen.

Demonstranten eisen dat hun regering verantwoording aflegt en dat de overheidsinstanties zich aan de regels van de rechtsstaat houden. De regerende partij, de Servische Progressieve Partij (SNS), is sinds 2012 aan de macht. President Aleksander Vucic, een omstreden leider, is al acht jaar aan de macht. Premier Vucevis, een bondgenoot van Vucic, trad af na maandenlange protesten tegen corruptie.

De protesten braken uit na de instorting van een overkapping van het treinstation in Novi Sad in november 2024. De tragedie, waarbij 15 mensen omkwamen en twee zwaargewond raakten, bracht grootschalige beschuldigingen van corruptie en nalatigheid aan het licht, vooral met betrekking tot overheidsopdrachten en de uitvoering van infrastructuurprojecten.

Schimmige aanbestedingen en buitensporige kosten

Het treinstation in Novi Sad, gelegen op 100 kilometer ten noordwesten van Belgrado, heeft de afgelopen jaren twee renovaties ondergaan. Critici wijzen op de gebrekkige uitvoering van het project en betrekken dit bij bredere zorgen over corruptie en een gebrek aan transparantie. De renovaties waren onderdeel van een groter samenwerkingsverband met Chinese bouwbedrijven.Vier maanden voor de ineenstorting werd het station nog gerenoveerd voor maar liefst 16 miljoen euro. Dit was echter bijna vijf keer zoveel als de oorspronkelijke begroting van 3,5 miljoen euro. Een verklaring voor dit enorme verschil ontbreekt nog steeds.

Een van de meest omstreden kwesties is de manier waarop de hoofdaannemer voor het project werd aangesteld. Dit gebeurde zonder een openbare aanbesteding, via onderhandse gunningen. Het gebrek aan transparantie en concurrentie bij de selectie van onderaannemers heeft geleid tot verdenkingen van prijsopdrijving en corruptie. Hoewel de regering beweert alle relevante documentatie te hebben vrijgegeven, is Transparency Serbia kritisch over het achterhouden van cruciale financiële gegevens, waaronder de prijstabel die inzicht zou moeten geven in de kostenstructuur van de renovatie.

Gewelddadige represailles tegen demonstranten

De protesten begonnen in Novi Sad en Belgrado en groeiden al snel uit tot een landelijke beweging, waarbij studenten een leidende rol spelen. Ondanks brede publieke steun kreeg de demonstratiebeweging te maken met harde repressie. Er zijn meldingen van gewelddadige aanvallen, intimidatie door de veiligheidsdiensten en lastercampagnes in door de staat gecontroleerde media.

Hoewel de openbare aanklager inmiddels een aanklacht heeft ingediend tegen 13 ambtenaren, waaronder de voormalige minister van Bouw, wegens nalatigheid en het in gevaar brengen van de openbare veiligheid, blijft corruptie in de hoogste rangen volgens critici onaangeroerd. Zij vrezen dat zonder diepgravend onderzoek de structurele problemen niet worden opgelost.

Corruptie blijft diepgeworteld

Transparency International waarschuwde in de Corruption Perception Index (CPI) van 2023 al dat Servië moeite heeft met het vervolgen en bestraffen van overheidsfunctionarissen die hun macht misbruiken. De concentratie van macht en het gebrek aan onafhankelijke toezichthoudende instanties blijven grote obstakels voor effectieve anticorruptiemaatregelen. Instellingen die toezicht moeten houden, worden in de praktijk sterk beperkt in hun mandaat, vooral wanneer het gaat om hoge ambtenaren.

Oproep tot transparantie en verantwoording

Samen met Transparency Serbia roepen we de Servische regering en het ministerie van Bouw, Transport en Infrastructuur op om volledige openheid van zaken te geven. Dit betekent het openbaar maken van alle relevante documentatie over het Novi Sad-project, evenals andere projecten die zijn toegekend zonder openbare aanbesteding. De investeringsplannen van de Servische overheid, waarin jaarlijks miljarden euro’s omgaan, kunnen niet blijven steunen op niet-transparante en niet-concurrerende procedures.

Daarnaast is een grondig gerechtelijk onderzoek naar mogelijke corruptie noodzakelijk, met concrete vervolging van de verantwoordelijken. De stem van de demonstranten moet serieus worden genomen om verdere rampen te voorkomen.

Deze tragedie moet een wake-up call zijn. Alleen door transparantie en streng toezicht op infrastructuurprojecten kan Servië echte verantwoording afdwingen en voorkomen dat corruptie opnieuw levens kost.