Amsterdam, 24 april 2025 – Vorige week heeft Transparency International EU (TI-EU) de vernieuwde Integrity Watch-EU gelanceerd. Deze tool biedt een diepgaand inzicht in de lobbyactiviteiten bij de Europese Commissie. De update onthuld met welke organisaties veelvoudig gesproken wordt en hierdoor meer toegang hebben tot de Europese besluitvorming. Door de verbeterde lobbytransparantie kan er een concreter beeld worden gevormd hoe groot de invloed van het bedrijfsleven is ten opzichte van het maatschappelijk middenveld.
Beter inzicht in lobbyactiviteiten dan voorheen
De Europese Commissie publiceert sinds december 2024 ook lobbyvergaderingen met managementmedewerkers, wat zorgt voor meer inzicht in de lobbyactiviteiten van bijna 13.000 organisaties in Brussel. Dit is het resultaat van jarenlange inzet van TI-EU en partners. Voorheen moesten enkel Commissarissen, kabinetsleden en directeuren-generaal hun vergaderingen openbaar maken. Nu geldt die verplichting ook voor zo’n 1100 extra functionarissen.
Transparantie bij de Commissie van groot belang
De Europese Commissie is een van de meest invloedrijke instellingen binnen de Europese Unie vanwege haar centrale rol in het voorstellen van Europese wetgeving, toezicht houden op naleving, en beheren van de EU-begroting. Jaarlijks beheert de Commissie een begroting van meer dan 180 miljard euro, waarmee zij cruciale programma’s en investeringen in alle lidstaten financiert. Bovendien stelt zij regels en richtlijnen vast die rechtstreeks invloed hebben op meer dan 445 miljoen inwoners van de EU en talloze bedrijven binnen en buiten Europa die handel drijven met de interne markt. Door haar unieke positie heeft de Commissie niet alleen een grote economische, maar ook een aanzienlijke maatschappelijke impact, wat transparantie en verantwoordingsplicht extra belangrijk maakt.
Maatschappelijk middenveld in het gedrang
Dankzij uitbreiding van de rapportageverplichtingen naar lagere managementniveaus is het aantal geregistreerde lobbyafspraken verdubbeld. Deze stap wordt verwelkomd als een noodzakelijke verbetering in de transparantie van Europese besluitvorming.
Tegelijkertijd toont de data een zorgwekkend beeld: het maatschappelijk middenveld krijgt structureel minder toegang tot beleidsmakers dan het bedrijfsleven. Slechts 16% van alle gemelde lobbyafspraken werd gevoerd met vertegenwoordigers van ngo’s, vakbonden of andere non-profitorganisaties. De top 20 meest actieve gesprekspartners bestaat bijna uitsluitend uit grote bedrijven uit sectoren als landbouw, chemie, auto-industrie en technologie. Dit roept vragen op over de balans en representativiteit van het Europese beleidsproces.
Von der Leyen stelt teleur
De President van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, is niet bepaald een leider die het goede voorbeeld geeft aan haar commissarissen. Sinds het begin van haar tweede termijn als President in december 2024 publiceerde zij slechts drie afspraken, waarvan er maar één met ngo: het World Economic Forum. Niet een organisatie waarbij men meteen denkt aan het maatschappelijk middenveld.
De Nederlandse Eurocommissaris Wopke Hoekstra (klimaat) rapporteerde aanzienlijk meer afspraken: 51. Ook bij Hoekstra waren slechts een kleine 16% van zijn gesprekspartners ngo’s.
Analyse en controle in Nederland niet mogelijk
In tegenstelling tot de Europese instituten, waar dankzij verplichte rapportage van lobbyafspraken een gedetailleerd beeld ontstaat van externe beïnvloeding, blijft Nederland aanzienlijk achter op het gebied van lobbytransparantie. Transparency International Nederland (TI-NL) biedt de Nederlandse Integrity Watch aan, een platform dat gegevens verzamelt en inzicht biedt in nevenfuncties, geschenken en door derden betaalde reizen van Eerste en Tweede Kamerleden. Het platform helpt burgers, journalisten en maatschappelijke organisaties inzicht te krijgen in de integriteit van de Nederlandse politiek.
Dit gebrek aan een wettelijk verplicht lobbyregister belemmert een effectieve controle op lobbyactiviteiten en externe beïnvloeding in Nederland. Recentelijk weigerde NSC-minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Judith Uitermark opnieuw de invoering van een nationaal lobbyregister. Deze beslissing leidde tot grote teleurstelling bij zowel TI-NL als een meerderheid van de Tweede Kamer.
Totdat een verplicht lobbyregister wordt ingevoerd, blijft de Nederlandse Integrity Watch beperkt in haar mogelijkheden om een volledig beeld te geven van de mate waarin beleidsvorming in Nederland wordt beïnvloed door lobbyactiviteiten.
Naar een eerlijker speelveld voor alle belanghebbenden
Toegang tot besluitvormers betekent niet automatisch invloed op beleid, maar een gebrek aan diverse input kan waardevolle inzichten doen missen. Onevenwichtige toegang kan zelfs leiden tot beleidsvorming in het voordeel van slechts enkele organisaties. De Commissie heeft een goede stap gezet met meer transparantie rond lobbyafspraken, maar moet nu zorgen voor een evenwichtige betrokkenheid van alle belanghebbenden.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
