Amsterdam, 10 november 2015 – De atletiekwereld is geschokt door een groot schandaal. Vandaag kwam het 325-pagina tellende rapport uit van een onafhankelijke commissie van de World Anti-Doping Agency (WADA) over Russische dopingspraktijken. Het rapport legt een ‘diepgewortelde cultuur van valsspelen’ bloot en beveelt aan dat Rusland uitgesloten wordt van de Olympische Spelen in Rio in 2016.

Elf maanden geleden werden de eerste beschuldigingen aan het adres van Rusland gemaakt: het land zou op grote schaal doping aan haar atleten geven en positieve tests verdoezelen. Tot die conclusie kwam een Duits televisieprogramma na gesprekken met klokkenluiders Yuliya Stepanova, voormalig hardloopster op de 800m, en haar man Vitaliy Stepanov, voormalig official bij Rusland’s anti-dopinginstantie. Na maanden onderzoek gedaan te hebben blijken de Duitse onderzoeksjournalisten het bij het juiste eind te hebben gehad.

Dopinggebruik op grote schaal

Het rapport meldt dat Sportminister Vitali Moetko opdracht gaf tot het gebruik van verboden middelen en het manipuleren van de testresultaten. Volgens de voorzitter van de onderzoekscommissie, oud-WADA-voorzitter Dick Pound, is het onwaarschijnlijk dat Russische politici niet op de hoogte waren van het structurele dopinggebruik: “Het is onwaarschijnlijk dat activiteiten van deze schaal konden plaatsvinden zonder de stilzwijgende goedkeuring van de staat,” aldus Pound.

Toch ontkent Minister Moetko enige betrokkenheid in alle toonaarden: “Dit was weer een rapport door weer een commissie die om één of andere reden besloten heeft Rusland te grazen te nemen.” Op staatstelevisie sprak hij: “We hebben veel geld geïnvesteerd in het bouwen van een laboratorium, we hebben alles gedaan dat ons aanbevelen werd, we betalen jaarlijks één miljoen dollar aan WADA… Ik snap het niet, wat moeten we nog meer doen zodat iemand zegt dat we de regels volgen?”

Antidopinglaboratorium

Vooral het Russische antidopinglaboratorium waar Moetko het over had speelde een belangrijke rol, zo meldt de onderzoekscommissie. Directeur van het lab Grigory Rodchenkov pleegde jarenlang obstructie en vernietigde 1.417 urine- en bloedstalen. Verder was het lab geïnfiltreerd door geheim agenten van de Russische dienst die er alles aan deden om positieve dopingtesten te voorkomen of te verduisteren. Alsof dat nog niet genoeg was, ondergingen atleten waarschijnlijk in een lab aan de rand van Moskou een eerste screening voor ze een échte dopingtest kregen in het officiële lab. Op die manier werden een hoop positieve tests voorkomen. De Russische antidopingsautoriteit wuift deze bevindingen weg: “Wat betreft de vermeende vernietiging van dopingsstalen zie ik alleen een rauw rapport en verklaringen zonder bewijs,” aldus Nikita Kamajev, directeur van antidopingsautoriteit Rusada.

Maar het dopingschandaal speelt niet alleen op Russisch niveau; ook voormalig voorzitter van de International Association of Athletics Federations (IAAF), Lamine Diack is er mogelijk bij betrokken. Hij werd vorige week in Frankrijk gearresteerd, samen met de IAAF legal adviser Habib Cissé en Gabriel Dollé, voormalig hoofd van de IAAF anti-doping unit. Naar schatting zou Diack ruim één miljoen aan smeergeld hebben aangenomen om de andere kant op te kijken. Dit leidde er in 2012 op de Olympische Spelen in Londen toe dat er atleten meededen die nog een schorsing uit hadden moeten zitten. De grootste blikvangers onder hen zijn Mariya Savinova en Ekaterina Poistogova (foto boven, v.l.n.r.), de nummers één en drie op de 800 meter hardlopen.

Grote gevolgen

Het blootgelegde grootschalige en systematische dopinggebruik roept al snel herinneringen op aan de praktijken van de Sovjet-Unie. Zo ook bij Pound, die speculeert over decennia-lange fraude bij de Russen: “Ik denk niet dat we met vertrouwen kunnen zeggen dat er in Sotsji geen manipulatie is geweest,” zo vertelde de commissievoorzitter in Genève tijdens een persconferentie, “maar we hebben geen harde bewijzen.” Wel stelt hij dat het tijd wordt voor een goed gesprek: “De Olympische organisatie en de regeringen moeten zeggen: ‘Gaan we dit eerlijk doen of blijven we allemaal thuis?'”

De vraag is wat de gevolgen gaan zijn van de onderzoeksresultaten. Het rapport zelf stelt voor Rusland te schorsen. De commissie hoopt eigenlijk dat Rusland vrijwillig deelname aan de Olympische spelen zal weigeren naar aanleiding van het schandaal, al lijkt die kans klein gezien de eerste reacties. Voor de geloofwaardigheid en integriteit van de atletiekwereld is het belangrijk dat Rusland een substantiële straf krijgt. Daarnaast moet kritisch gekeken worden naar de IAAF. Pound hoopt dat het rapport een wake-up call zal zijn voor zowel de atletiek als voor andere sporten: “Het publiek zal het idee krijgen dat alle sport corrupt is. Als je de resultaten niet kunt vertrouwen, is er een serieus geloofwaardigheidsprobleem voor de atletieksport en daarmee ook voor andere sporten. Hopelijk zullen sporten daarom gaan kijken naar hun governance en anti-dopingregels, want dit is een bedreiging voor hun voortbestaan.”