Amsterdam, 1 februari 2016 – Vorige week was het voor het eerst dat de Amerikaanse regering de Russische president Vladimir Poetin direct van corruptie beschuldigde. In een documentaire van de BBC vertelde onderminister van Financiën Adam Szubin dat Poetin corrupt is en dat dit gegeven al vele jaren bekend is bij de Amerikaanse regering. Volgens Szubin heeft Poetin jarenlang vrienden en vertrouwelingen verrijkt met geld van de Russische staat. Met deze beschuldigingen raken de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Rusland verder bekoeld.

Beschuldigingen

Enkele assistenten en adviseurs van Poetin waren in 2014 al onderwerp van Amerikaanse sancties, maar het is voor het eerst dat de Verenigde Staten Poetin publiekelijk van corruptie beschuldigd. Szubin is plaatsvervangend minister van Financiën en is verantwoordelijk voor de financiële sancties die opgelegd worden door de Verenigde Staten. “We’ve seen him enriching his friends, his close allies, and marginalising those who he doesn’t view as friends using state assets. Whether that’s Russia’s energy wealth, or it’s other state contracts, he directs those to whom he believes will serve him and excludes those who don’t. To me, that is a picture of corruption,” aldus Szubin in de documentaire.

Szubin wilde zelf niet ingaan op een geheim CIA-rapport uit 2007 waarin Poetin’s vermogen op grofweg $40 miljard werd geschat. Wel gaf hij aan dat het salaris van Poetin absoluut geen goede afspiegeling zou vormen van de omvang van zijn vermogen: “He supposedly draws a state salary of something like $110,000 a year. That is not an accurate statement of the man’s wealth, and he has long time training and practices in terms of how to mask his actual wealth.”

Netwerk van offshore bedrijven

Een van de manieren waarop de Russische president zijn vermogen zou verbergen, is via offshore bedrijven. Een voorbeeld dat wordt aangehaald door de BBC-documentaire is die van een jacht ter waarde van $35 miljoen. Het jacht, de 57 meter lange Olympia, was een cadeau van Roman Abramovitsj, de oligarch bekend als eigenaar van voetbalclub Chelsea FC. De BBC sprak met Dmitry Skarga, voormalig hoofd van de Russische staatsrederij Sovcomflot die bij de deal betrokken zou zijn geweest. “It’s a fact that Mr. Abramovich, through his employee, transferred a yacht to Mr. Putin,” zo vertelt Skarga aan de BBC. Het jacht zou volgens Skarga via een offshore bedrijf aan Poetin zijn gegeven. Skarga zelf was verantwoordelijk voor het management en het onderhoud van het jacht. “This yacht was maintained and paid for running costs from the state budget.”

De ‘Olympia’ zou naar verluid eigendom zijn van Poetin.

Maar ook in het Russische bedrijfsleven heeft Poetin naar verluid een aanzienlijk aandelenportfolio. Al in 2007 claimde Russisch politiek expert Stanislav Belkovsky dat Poetin aandelen heeft in drie Russische olie- en gasbedrijven. Van olieproducent Surgutneftegaz zou Poetin 37% van de aandelen in bezit hebben; van gasbedrijf Gazprom is hij 4,5% eigenaar; en van het in Zwitserland gevestigde Gunvor, een oliehandelbedrijf, zou Poetin ten minste 75% bezitten. Deze aandelen zou hij bezitten via verschillende offshore trusts: “Putin’s name doesn’t appear on any shareholders’ register, of course. There is a non-transparent scheme of successive ownership of offshore companies and funds. The final point is in Zug [in Switzerland] and Liechtenstein. Vladimir Putin should be the beneficiary owner,” aldus Belkovsky.

In maart 2014 werd één van deze links bevestigd door het Amerikaanse Ministerie van Financiën. Gennady Timchenko, destijds mede-eigenaar van Gunvor die op de ‘zwarte lijst’ stond, werd direct gelinkt aan Poetin. De oliehandelaar is een vertrouweling van Poetin en heeft sinds het aantreden van de president zijn vermogen naar schatting flink zien groeien. Bij de het opleggen van de sancties legde het Ministerie van Financiën uit: “Timochenko’s activities in the energy sector have been directly linked to Putin. Putin has investments in Gunvor and may have access to Gunvor funds.”

Al jaren gaan er speculaties rond over het vermogen van Poetin. Als de beschuldigingen daadwerkelijk op de waarheid berusten, zou het vermogen inderdaad op ongeveer $40 miljard liggen, waarmee Poetin Europa’s rijkste man zou zijn. Het blad Forbes heeft zelfs een iets ruimere schatting en vermoedt dat het vermogen van Poetin rond de $70 miljard zou liggen. Daarmee zou Poetin de een-na-rijkste man ter wereld zijn na Bill Gates. Dat is toch een ander beeld dan Poetin zelf schetst: in 2014 deed hij belastingaangifte over een inkomen van $119.000 en het eigendom van twee bescheiden appartementen en een parkeergarage.

Reactie Poetin

Poetin reageerde furieus op de aantijgingen van de Verenigde Staten. Poetin’s woordvoerder laat weten: “This statement is outrageous and insulting. In general, we see that overseas they have started preparing for Russia’s presidential election, which is still more than two years away. It is clear that negativestuff is being accumulated to be used against the head of our state… to exert pressure and influence the course of the future election campaign.” Poetin’s woordvoerder liet ook weten dat een dergelijk serieuze beschuldiging om bewijs vraagt. Een woordvoerder van het Kremlin vertelde dat de aantijgingen worden gezien als een aanval op Poetin: “The West does it continuously and we cannot express anything but bewilderment.”

De beschuldigingen voegen toe aan een toch al actieve campagne om de macht, middelen en methodes van Poetin in aan het licht te brengen: enkele dagen eerder kwam een Brits onderzoek tot de conclusie dat het waarschijnlijk was dat Poetin toestemming had gegeven voor de vergiftiging van ex-KGB agent Alexander Litvinenko in 2006. Het Amerikaanse Witte Huis heeft inmiddels laten weten dat de door Szubin geuite beschuldigingen ‘de visie van de Obama-administratie het best reflecteert’. Daarmee laat ook het Witte Huis geen onduidelijkheid bestaan over hoe men tegen Poetin en Rusland aankijkt op dit moment.

De vraag is of het bij beschuldigingen blijft of dat de Verenigde Staten ook economische sancties zullen nemen tegen Poetin. “The fact that now they said that he’s corrupt. It’s not necessarily an official U.S. government statement but it’s a statement of the U.S. government official on the record. Now that they acknowledge this, the next logical step is to do something about it,” zo stelt Mark Katz, professor aan de George Mason University. Tot nu toe bleef Poetin zelf buiten schot in de sancties, maar dat zou best kunnen veranderen in de volgende ronde maatregelen. Het zou betekenen dat de toch al kille verhoudingen tussen de Verenigde Staten en Rusland verder afkoelen.