Amsterdam, 29 januari 2016 – Gisteren presenteerde de Europese Commissie haar nieuwe plannen tegen belastingontwijking door bedrijven. Het voorstel is bedoeld om de belastingwetten in alle 28 lidstaten te harmoniseren zodat bedrijven niet langer gebruik kunnen maken van mazen in de wet en extreem gunstige belastingafspraken. Het Anti Tax Avoidance Package, zoals de bundel maatregelen is genoemd, is onderdeel van de bredere aanpak van belastingontduiking van de Europese Commissie.
Het voorstel
Het voorstel van de Commissie bestaat uit verschillende onderdelen. Ten eerste introduceert het voorstel zes maatregelen die een minimum niveau van bescherming tegen belastingontwijking van bedrijven moeten bieden. Deze regels zouden veelgebruikte constructies aan banden moeten leggen. Ten tweede is de Commissie van plan informatie-uitwisseling tussen de nationale belastingdiensten in te stellen. Hierbij wordt tussen de lidstaten overlegd welk bedrijf waar en hoeveel belasting betaalt, zodat kan worden gekeken of bedrijven zich schuldig maken aan ontwijking. Ten derde heeft het voorstel ook een aanbeveling voor de lidstaten over belastingverdragen. Aanbevelingen zijn weliswaar niet bindend, maar kunnen toch druk uitoefenen op de lidstaten. Belastingverdragen moeten volgens de aanbeveling minder gevoelig worden gemaakt voor misbruik. Tot slot wordt ook de relatie met externe staten bekeken. De externe strategie maakt effectieve samenwerking met derden op het gebied van belastingbetalingen makkelijker voor de EU.
Pierre Moscovici, Eurocommissaris voor Economische en Financiële Zaken, Belasting en Douane, sprak bij de presentatie over het belang van een effectieve aanpak van belastingontduiking: “Billions of tax euros are lost every year to tax avoidance – money that could be used for public services like schools and hospitals or to boost jobs and growth. Europeans and businesses that play fair end up paying higher taxes as a result. This is unacceptable and we are acting to tackle it.” Volgens een schatting van het Europees Parlement lopen lidstaten jaarlijks 50 tot 70 miljoen euro mis door belastingontwijking. Om dat getal in perspectief te plaatsen: in 2015-2016 gaf de EU vijf keer minder uit aan de migratiecrisis dan het misliep aan belasting.
Bredere aanpak Europese Commissie
Het voorstel is het resultaat van eerdere beloftes om belastingontwijking aan te pakken. In november 2014 kwam uit het LuxLeaks-schandaal naar voren dat het ontwijken van belasting voor bedrijven binnen de EU makkelijker was dan gedacht en dat lidstaten zich schuldig maakten aan het faciliteren van dergelijke constructies. De Commissie Juncker, die toen net was aangetreden, beloofde eerlijke belastingbetalingen een prioriteit te gaan maken.
Op 18 februari 2015 maakte de Europese Commissie bekend verschillende maatregelen te willen introduceren in twee pakketten, het Tax Transparency Package en het Action Plan for Fair and Efficient Corporate Taxation in the EU. De maatregelen die gisteren zijn gepresenteerd vallen onder het tweede pakket. De nieuwe voorstellen van de Commissie zeggen nog niks over de Common Consolidated Corporate Tax Base (CCCTB) wat ook onderdeel is van het tweede pakket. Dit systeem moet een gemeenschappelijke heffing voor belasting vormen waarbij een verdeelsleutel bepaalt hoeveel een bedrijf in een lidstaat moet betalen. De CCCTB is waarschijnlijk nog belangrijker in de strijd tegen belastingontduiking dan het voorstel dat gisteren is gepresenteerd. Naar alle waarschijnlijkheid komt de Commissie de volgende maanden met twee voorstellen voor CCCTB.
Het voorstel is ook in grote mate een Europese vertaling van de overeenkomst die werd bereikt tussen 31 lidstaten van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) in oktober over een deel van het Base Erosion and Profit Shifting (BEPS) plan. Het doel van het plan van de OESO is dat landen elkaar niet langer beconcurreren via hun belastingstelsels. Zeker Nederland heeft hier een handje van met lage belastingtarieven. Het wordt dan ook interessant om te zien hoe Nederland als Voorzitter van de Raad van de Europese Unie met dit voorstel om zal gaan.
Voorstel niet erg ambitieus
Maatschappelijke organisaties hebben alles behalve enthousiast op de voorstellen van de Europese Commissie gereageerd. “Het voorstel van vandaag blijft ver achter bij de eerder verkondigde ambities,” aldus een woordvoerder van Oxfam Novib. Vooral het minimale belastingtarief waarover gesproken wordt in het plan is nog erg laag, zo stelt de organisatie. Ook Oxfam Novib ziet de discussies in de Raad van de Europese Unie met veel interesse tegemoet: “Het is ironisch dat het belastingplan wordt besproken met Nederland als voorzitter. Nederland is een belastingparadijs, dat blijkt wel uit de Starbucks-zaak.” Hulporganisatie ActionAid is ook kritisch en ziet het plan als een slechte uitwerking van goede intenties.
Werkgeversorganisatie VNO-NCW vindt het plan te resoluut. Belastingregels die een goed investeringsklimaat creëren zijn er ook voor goedwillende bedrijven om gebruik van te maken en deze zullen ook geraakt worden: “De flexibiliteit verdwijnt en daar wordt Europa niet beter van en Nederland ook niet,” zegt jurist Jeroen Lammers van VNO-NCW. Volgens hem heeft de Commissie slecht in kaart gebracht wat de daadwerkelijke gevolgen zullen zijn van het plan.
Dat de Europese Unie harder op wil treden tegen ‘belastingparadijzen’ blijkt ook uit de commentaren die deze week door de Europese Commissie zijn gegeven over de deal tussen Google en de Britse regering. De deal werd gesloten omdat Google volgens een legale constructie met een vestiging in Dublin jaarlijks vele miljoenen aan belastingbetalingen ontweek. De werkzaamheden die Google in Groot-Brittannië verrichtte werden in opdracht van de Ierse vestiging gedaan. Hierdoor hoefde Google in Groot-Brittannië alleen belasting te betalen over de waarde van het werk, de huur en het salaris, en niet over de inkomsten die uit die werkzaamheden voortkwamen en naar Ierland werden doorgesluisd. In 2012 betaalde het bedrijf daarom maar 6 miljoen pond belasting in Groot-Brittannië.
De Britse regering ging met Google om tafel om het bedrijf meer belasting te laten betalen: Google had immers een omzet van 4,9 miljard pond in het Verenigd Koninkrijk in 2012 en de 6 miljoen pond belasting stond niet in verhouding. Na onderhandelingen bereikte de partijen een akkoord over een bedrag van 130 miljoen pond, wat door velen gezien wordt als een opvallend laag bedrag. De Europese Commissie gaf daarom donderdag aan wellicht onderzoek in te stellen naar de deal naar aanleiding van een klacht van de Schotse Nationale Partij: “What we’ve received today is a letter from a stakeholder. We will look into it and then decide where to go from there,” aldus een woordvoerder van de Commissie. Het onderzoek zal zich dan niet zozeer richten op belastingontduiking: de vraag is of de deal kan worden aangemerkt als staatssteun, een zogenaamde ‘sweetheart deal’ waarbij een lidstaat een bedrijf laat wegkomen met een relatief lage schikking.
Ook Nederland moest afgelopen jaar door het stof vanwege de belastingafspraken die het had gemaakt met Starbucks. De afspraken werden aangemerkt als illegale staatssteun en het bedrijf moest daarom 20 tot 30 miljoen aan belasting terugbetalen. Met het oog op het EU-voorzitterschap zal het interessant zijn om te zien hoe Nederland zich op gaat stellen in de discussie over het voorstel van de Europese Commissie. Hoewel het voorstel nog niet heel erg ingrijpend is, zal Nederland al wel positie in moeten nemen. Het is te hopen dat de plannen op redelijke termijn kunnen worden aangenomen. Transparency International Nederland zal in het kader van het EU-voorzitterschap deze ontwikkelingen nauwlettend blijven volgen.