Amsterdam, 11 februari 2016 – Er komt een openbaar register van uiteindelijk belanghebbenden (UBO). Dat schreven gisteren de minister van Financiën, Veiligheid en Justitie en Economische Zaken in hun brief aan de Tweede Kamer, waarin zij de contouren voor een register met informatie over uiteindelijk belanghebbenden van vennootschappen en andere juridische zaken beschrijven. 

Transparency International lobbyt al enige tijd voor een openbaar register, en is dus blij met dit voornemen van de ministers. De Kamer van Koophandel zal naar alle waarschijnlijkheid beheerder worden van het register.

Openbaar register

Belangrijkste nieuws is dat de ministers een openbaar register in gedachten hebben. TI-NL vindt een openbaar register belangrijk om de volgende redenen:

• het maakt het makkelijker voor de opsporingsinstanties – binnen en buiten de EU – om (sneller) het criminele geldspoor te volgen;
• het maakt het voor bedrijven duidelijk wie er achter hun partners, leveranciers of klanten zit;
• het geeft burgers, journalisten en maatschappelijke organisaties de kans om bedrijven ter verantwoording te roepen;
• het verbetert de kwaliteit van informatie doordat er meer potentiële controleurs zijn;
• het is meer kosteneffectief.

De ministers schrijven hierover: “De richtlijn beschrijft zowel de mogelijkheid van een openbaar register als de mogelijkheid van toegang voor in ieder geval drie categorieën gebruikers. Het betreft de volgende categorieën: (a) bevoegde autoriteiten en de FIU-NL, zonder enige beperking; (b) meldingsplichtige instellingen in het kader van hun cliëntenonderzoek; en (c) alle personen of organisaties die een legitiem belang kunnen aantonen dat verband houdt met het tegengaan van witwassen en financieren van terrorisme en de daarmee verband houdende basisdelicten, zoals corruptie, fiscale misdrijven en fraude.

Een regime dat alleen toegang geeft aan deze drie categorieën gebruikers impliceert nog niet dat daarmee ook de toegankelijkheid beperkt zou zijn: het bereik van groep (b) is groot, mede omdat deze meldingsplichtige instellingen uit de gehele EU omvat en voor de groep organisaties en personen bedoeld onder (c) vloeit uit de richtlijnonderhandelingen voort dat een enge interpretatie van het (in de richtlijn niet nader gedefinieerde) begrip legitiem belang, niet is beoogd.”

“enge interpretatie van het (in de richtlijn niet nader gedefinieerde) begrip legitiem belang, niet is beoogd”

Ook wijzen de ministers erop dat strikte beperking tot de drie genoemde categorieën slecht controleerbaar en uitvoerbaar zijn en hoge lasten met zich meebrengt voor zowel de beheerder van het register als de gebruikers. Het verder beperken van de toegankelijkheid van het register is op grond van de richtlijn overigens niet toegestaan.

Eerder is deze kwestie in maart 2014 in het parlement aan de orde gekomen. Kamerlid Jesse Klaver diende een motie in om witwassen en belastingontduiking steviger aan te pakken. Met deze motie verzocht hij de regering zich in Europa in de Raad van Ministers actief in te zetten voor een openbaar register van uiteindelijk belanghebbenden/begunstigden. De Tweede Kamer heeft ingestemd met de motie.

Uiteindelijk Belanghebbende

Eenvoudig gezegd is de UBO de natuurlijke persoon die, al dan niet achter de schermen, bij een vennootschap of een andere juridische entiteit aan de touwtjes trekt. Een entiteit kan meer dan één UBO hebben. Het is relevant om te weten wie deze persoon of personen zijn, omdat zij een vennootschap of een andere juridische entiteit kunnen misbruiken voor witwassen of financieren van terrorisme.

Een UBO is degene die formele of feitelijke zeggenschap heeft (‘control’ in het Engels). Indicaties voor die zeggenschap kunnen te vinden zijn in een toereikend percentage (>25%) van eigendom, aandelen en/of stemrechten, maar ook als iemand bijvoorbeeld het (contractuele) recht heeft om bestuurders te ontslaan kan hij daardoor UBO zijn. Wanneer er geen UBO is te achterhalen, of wanneer er twijfel bestaat of de achterhaalde persoon of personen wel UBO is of zijn, kan als uiterste optie een natuurlijk persoon behorend tot het hoger leidinggevend personeel kwalificeren als UBO.

Privacy en informatie

Privacy is een legitieme zorg die moet worden afgewogen tegen de schaal van financiële misdaad gepleegd via bedrijfsstructuren in de EU. Dit hebben de ministers naar eigen zeggen dan ook zorgvuldig gedaan. Niet alle informatie wordt voor iedereen toegankelijk. Alleen de opsporingsinstanties en autoriteiten belast met het opsporen van witwassen en fiscale misdrijven en fraude krijgen toegang tot alle in het register opgenomen informatie. Om zorgen omtrent privacy tegemoet te komen hebben de ministers de volgende waarborgen in gedachten:

1. iedere gebruiker zal worden geregistreerd;
2. er zal een vergoeding gevraagd worden voor inzage;
3. gebruikers anders dan specifiek aangewezen autoriteiten en dan de FIU-NL krijgen inzage in een beperkte set gegevens over de UBO voor gebruikers; en
4. bij een risico op bijvoorbeeld kidnapping, chantage, geweld of intimidatie wordt steeds per individueel geval een nauwkeurige beoordeling gemaakt van de risico’s.

Een zorg die TI-NL heeft is of de financiële drempel niet te hoog wordt waardoor het te kostbaar wordt voor NGO’s en journalisten om effectief onderzoek te kunnen doen naar bedrijven en andere juridische entiteiten. De ministers hebben aangegeven met de Kamer van Koophandel verder te verkennen hoe kan worden voldaan aan de eisen die gesteld worden aan het (beheer van het) UBO-register en wat de kosten hiervoor zullen zijn.

Belang UBO register

Volgens een onderzoek van de Wereldbank en de VN Office on Drugs and Crime in 2011, is er in 70% van de meer dan 200 grote corruptiezaken sprake van corrupte politici die anonieme bedrijven gebruiken om hun identiteit verborgen te houden. Op dit moment is het in Europa nog steeds mogelijk om juridische structuren op te zetten, zonder de identiteit van de daadwerkelijke eigenaar bekend te maken. Criminelen misbruiken dit door anonieme bedrijven te creëren om hun identiteit te verbergen en financiële middelen verkregen door middel van corruptie, criminaliteit en belastingontduiking wit te wassen.

De directeur van TI-NL, Anne Scheltema Beduin, zegt: “Brievenbusondernemingen worden gebruikt voor criminele activiteiten, zoals belastingontduiking en het verbergen van corruptie. Dit soort ‘lege’ ondernemingen zijn bijvoorbeeld gebruikt in het paardenvleesschandaal, waarbij getracht werd de werkelijke identiteit van de eigenaren te verbergen. Er is een maatschappelijk belang om het witwassen van geld tegen te gaan, want alleen al in Nederland wordt er ruim 16 miljard euro per jaar witgewassen. In de EU gaat dit over een bedrag van naar schatting 70 miljard euro. De eerste stap in het ontmaskeren van corruptie is nu genomen met het aannemen van de nieuwe Richtlijn door het Europese Parlement.”

Voor verdere informatie verwijzen wij graag naar deze policy paper van TI-EU.