16 februari, 2016 – De KNVB bracht gisteren het nieuws naar buiten dat wedstrijden van Willem II waren gefixed. Daarbij hoorde een Eredivisiewedstrijd, waarvoor naar het oordeel van de KNVB tuchtrechtelijk voldoende bewijs was om matchfixing vast te stellen. Op dezelfde dag werd bij de Tweede Kamer een hoorzitting gehouden precies over ‘Matchfixing, fraude en corruptie in de Sport’. Bestuurslid van Transparency International Nederland Gerke Berenschot was uitgenodigd om als expert zitting te nemen in een panel.

Matchfixing

Matchfixing is onderdeel van corruptie in de sportwereld. Corruptie in sport is onderdeel in een geheel van internationale grensoverschrijdende corruptie, een vorm van criminaliteit die vooral mogelijk is geworden door de snelheid waarmee grensoverschrijdend financiële transacties worden uitgevoerd en grensoverschrijdend informatie wordt uitgewisseld.

“De sport is een doelwit voor grote criminele organisaties omdat matchfixing uitstekend rendement biedt met een lage pakkans. Het is een high-profit low risk-crime” aldus Berenschot.

Matchfixing verschilt voor criminelen niet van mensenhandel of drugshandel. Criminelen maken een risicoanalyse – het corrumperen van sport is momenteel eenvoudiger dan drugs invoeren, de return on investment is hoger, de pakkans is laag en zelfs als men gepakt wordt, is het vrijwel onbewijsbaar terwijl ook de straffen fors lager zijn.

“De opbrengst wordt witgewassen in de bovenwereld: vastgoed, de horeca en de amateursport. Corrumpering van de sport door matchfixing corrumpeert de maatschappij. Dat is ondermijning.”

Uit een onderzoek van Fifpro (International Federation of Professional Footballers) blijkt dat matchfixing eerder voorkomt als aan één of meer voorwaarden is voldaan:

1. Liquiditeit is groot – hoe groter de hoeveelheid geld op de gokmarkt, hoe hoger het winstpotentieel voor fixers en hoe moeilijker de verdachte inzetten zijn te signaleren.
2. Pakkans is laag – ineffectiviteit van handhaving door sportfederaties en overheden; beperkte signalering; moeizame bewijsgaring.
3. Gemak van fixen – als de kosten van omkoping laag zijn, maakt dat kosten van fixen lager. Zo zijn individuele sporten eenvoudiger te fixen dan een teamsport.

Pakkans

De informatie over matchfixing is beschikbaar maar de pakkans is laag, omdat de informatie niet effectief gedeeld wordt. De pakkans kan aanmerkelijk verhoogd worden als overheden, sportfederaties, opsporingsinstanties en kansspelaanbieders samenwerken door informatie te delen. Delen niet als in: éénrichtingsverkeer maar gezamenlijk handelen op basis van elkaars informatie. Corruptie bestrijdt men met transparantie en dit bereik je door het delen van informatie en samenwerken op basis van die informatie.

Waarom delen en samenwerken?

Het debat over matchfixing wordt het laatste decennium gekenmerkt door stakeholders die naar elkaar wijzen dat informatie niet wordt gedeeld. Dit staat een effectieve opsporing in de weg. Partijen die betrokken horen te zijn bij de opsporing van matchfixing zijn sportfederaties, opsporingsinstanties en kansspelaanbieders. Door hun huidige bevoegdheden zouden deze partijen moeten delen en samenwerken om matchfixing tegen te gaan. Sportfederaties kunnen sanctioneren, maar hebben niet de onderzoeksbevoegdheden om matchfixing effectief op te sporen.

Opsporingsinstanties beschikken over bijzondere opsporingsbevoegdheden, maar kunnen geen verdachte wedstrijd signaleren. Zonder verdenking of signaal kunnen deze bevoegdheden niet worden ingezet. Kansspelaanbieders beschikken over informatiesystemen die goed onderbouwde signalen over gefixte matches af geven maar hebben niet de bevoegdheid om op te treden, dat zijn de sportfederaties. Evenmin beschikken zij over opsporingsbevoegdheden om sluitend bewijs van matchfixing te leveren. 

Beperkte informatie

Er blijkt weinig kennis van of inzicht in het fenomeen matchfixing. Objectieve criteria of onomstotelijke feiten ontbreken. Dit is inherent aan het probleem van corruptie. Er is gebrek aan informatie, dat gebrek is systematisch en stelselmatig. Dat komt door het corrupte aspect van matchfixing: alle betrokkenen zijn strafbaar en geen van hen zal bereid zijn inzicht te verschaffen. Aan de andere zijde zijn de slachtoffers relatief vaak onwetend en ook via die weg is vrijwel geen informatie beschikbaar. Ook vervolgende instanties (opsporingsinstanties en sportorganisaties zoals de Tennis Integrity Unit) delen weinig tot geen informatie gedurende of na het onderzoek. Hierdoor is het moeilijker is inzicht te verkrijgen in de wijze van corruptie en daar lessen uit te trekken. Dit is een zorg die TI-NL (en Geert Corstens) ook heeft ten aanzien van summiere berichtgeving over schikkingen. De samenleving heeft behoefte aan een grotere mate van openbaarheid.

Als achteraf vermoedens bestaan dat een wedstrijd is gefixt, is bewijs moeilijk te leveren op basis van het verloop van de wedstrijd: fouten die tot verlies leiden zijn eigen aan de sport, bewijzen dat die fouten opzettelijk waren is lastig.  Voor overtuigend bewijs is een paper trail nodig en daarvoor zijn bijzondere opsporingsbevoegdheden nodig. Sportfederaties zelf missen de instrumenten om gefixte matches te signaleren en te bewijzen. In het algemeen zijn corruptiezaken zeer moeilijk te bewijzen, matchfixing dus ook. Corruptiezaken zijn voor vervolgende instanties zeer kostbaar en vereisen veel mankracht, tijd en expertise – kennis en middelen waar de opsporende instanties op dit moment onvoldoende over beschikken. Daarnaast is het onzeker of een vervolging tot veroordeling leidt. Daarom zetten opsporende organisaties hun beperkte middelen liever in voor zaken die een grotere kans op veroordeling bieden.

Ten slotte delen veel partijen niet alle informatie en kennis waarover zij beschikken. Als men van ‘kennisdeling’ en ‘samenwerking’ spreekt bedoeld men éénrichtingsverkeer. Informatie die samen tot nieuwe inzichten zou kunnen leiden, komt niet bij elkaar.

Informatiedeling essentieel

1. Samenwerking tussen sportfederaties en bookmakers is essentieel voor de signalering.
2. Samenwerking tussen sportfederaties en justitie is essentieel voor de opsporing.
3. Samenwerking tussen justitie en bookmakers is essentieel voor de bewijsvoering.

Het parlement is in staat om deze partijen samen te brengen en om dat grensoverschrijdend met Europese landen voor elkaar te krijgen en Europa is vervolgens in staat om dat wereldwijd te bevorderen. Matchfixing vormt wereldwijd een bedreiging voor de sport. Dat vergt ook een mondiaal antwoord. Voorbeelden van wereldwijde samenwerking zien we in de Wereld Anti-Doping Code of bij de Financial Action Task Force.

Matchfixing bij wet verbieden

De KNVB wil dat matchfixing expliciet bij wet wordt verboden. Momenteel worden matchfixers op basis van andere wetsartikelen vervolgd. PvdA en VVD achten het op dit moment onnodig om een verbod op matchfixing expliciet in de wet op te nemen. VVD veronderstelt dat er al genoeg maatregelen zijn om omkoping tegen te gaan. VVD-Kamerlid Heerema wijst erop dat de sportbonden zelf ook kunnen ingrijpen via levenslange schorsingen. Hij voelt weinig voor een expliciet verbod. “Het is moeilijk in wet vast te leggen, omdat de pogingen tot matchfixing heel moeilijk te bewijzen zijn.” PvdA wil eerst inventariseren of de huidige wetgeving voldoende functioneert en wil daarna pas een beslissing nemen. Dit voorjaar debatteert de Tweede Kamer over een nieuwe gokwet waarmee online gokken op sportwedstrijden aan banden wordt gelegd, iets wat matchfixing tegen zou moeten gaan.

Kostenverhoging voor matchfixer invoeren

Gerke Berenschot was naar aanleiding van de hoorzitting in de Tweede Kamer te gast in het radioprogramma Spitsuur van BNR om te praten over matchfixing, Willem II en de KNVB. Berenschot pleit voor een dusdanige kostenverhoging voor de matchfixer, zodat het niet meer interessant is om aan matchfixing te doen.

Hij geeft aan dat er twee manieren zijn om een klimaat te scheppen waarin het niet voordelig is om een wedstrijd te fixen. In het geval van wedstrijden in de Premier League zijn de kosten voor de matchfixer door de hoge salarissen van de spelers dusdanig hoog, dat het teveel kost om een speler om te kopen en het niet meer interessant is deze wedstrijd te fixen. Echter om matchfixing over de gehele breedte tegen te gaan, kun je de kosten verhogen door de pakkans te vergroten. Als het risico groter is voor een matchfixer om gepakt te worden en veroordeeld te worden tot een gevangenisstraf, dan is dat iets wat afschrikwekkend kan werken.

Om de pakkans te vergroten is informatiedeling tussen de betrokken partijen van groot belang. De sportfederaties, de bookmakers en de opsporingsorganisaties hebben alledrie de rol om matchfixing effectief op te sporen en te vervolgen en zijn hierin afhankelijk van elkaars informatiedeling. De samenwerking van deze partijen in Nederland is niet optimaal en moet worden verbeterd om matchfixing tegen te kunnen gaan.

Standpunt NOC*NSF matchfixing

Ook NOC*NSF pleit voor meer samenwerking om matchfixing tegen te gaan. NOC*NSF heeft het standpunt dat indien zich situaties ten aanzien van matchfixing voordoen hierover open en transparant gecommuniceerd dient te worden. Nauwe afstemming met onder andere de overheid, opsporingsdiensten, kansspelautoriteit en kansspelorganisaties is noodzakelijk. In Nederland is hiervoor een Nationaal Platform ingericht waar NOC*NSF aan deelneemt. Matchfixing is een internationaal fenomeen wat niet ophoudt bij de landsgrenzen. NOC*NSF steunt de ontwikkeling om internationaal tot samenwerking en regelgeving te komen om corruptie in de sport tegen te gaan.

Corruptie in de sport kan en moet wereldwijd worden aangepakt, te beginnen in eigen huis. Een effectieve aanpak zal ertoe leiden dat de criminaliteit zich uit de sport zal terugtrekken en zich op andere markten zal gaan richten.