Het Joint Transparency Register (JTR) is een lobbyregister dat sinds 2011 bestaat voor de Europese Commissie en het Europees Parlement. Sinds december 2014 is het voor lobbyisten verplicht te registeren wanneer zij willen spreken met leden van de Europese Commissie en hun staff. Echter, in andere gevallen is dit niet verplicht. Ook blijkt het vrijwillige JTR veel foutieve informatie te bevatten waarmee de lobbyactiviteiten op EU-niveau lang niet altijd goed bij te houden zijn. Verder staat er momenteel geen straf op het verstrekken van foutieve informatie.

De Commissie Juncker is daarom bezig met plannen om het JTR verplicht te maken en te versterken. Het JTR zou zowel de Europese Commissie en het Europees Parlement als de Europese Raad moeten omvatten. Momenteel vindt de publieke consultatie over dit plan plaats. Deze zal in juni sluiten, waarna het voorstel op tafel zal komen van de Raad van Ministers. TI-NL raadt de Commissie aan het register verplicht te maken en inderdaad naast het Parlement en de Commissie ook de Raad op te nemen. Verder moet effectieve controle van de invoeren mogelijk worden gemaakt. Tot slot moeten er stevige sancties worden opgenomen om misbruik tegen te gaan.

Om belastingontwijking van multinationale bedrijven tegen te gaan, deed de Europese Commissie in februari 2015 enkele voorstellen die de transparantie van belastingbetalingen van bedrijven moeten vergroten. Dit zal worden gedaan in twee pakketten, het ‘Tax Transparency Package’ en het ‘Action Plan for Fair and Efficient Corporate Taxation in the EU’. Beide pakketten bevatten meerdere maatregelen, maar vooral de plannen voor openbare country-by-country reporting (CBCR) en het opzetten van een Common Consolidated Corporate Tax Base (CCCTB) zijn interessant. Het eerste betekent dat bedrijven voortaan hun belastingbetalingen openbaar moeten maken in ieder land waar zij zaken doen; het tweede zorgt ervoor dat belastingbetalingen proportioneel plaats zullen vinden in de landen waar waarde aan de productie wordt toegevoegd.

Een aantal plannen om belastingontwijking te bestrijden, zoals het delen van belastinginformatie tussen belastinginstanties, is inmiddels goedgekeurd. Wat betreft CCCTB zal de Commissie dit jaar twee voorstellen doen: één voor de stapsgewijze invoering van het systeem en één voor de directe, verplichte invoering. TI-NL ziet dat het van cruciaal belang is dat CCCTB wordt ingevoerd, omdat het een belangrijk middel is om transfer pricing tegen te gaan. Voor openbare CBCR wordt momenteel een impact assessment gedaan. Naar verwachting komt het voorstel voor openbare CBCR half april. Nederland staat positief tegenover openbare CBCR en TI-NL hoopt dat Nederland zich als voorzitter hard zal maken voor dit voorstel.

De Shareholders Rights Directive (SRD) is in 2007 aangenomen door het Europese Parlement en de Raad om de bescherming van aandeelhouders te verbeteren. De richtlijn stelt aandeelhouders in staat op tijd informatie te krijgen over lopende zaken binnen het bedrijf waarin zij hebben geïnvesteerd. In april 2014 stelde de Commissie vervolgens voor enkele tekortkomingen van de richtlijn op te lossen. Aan de ene kant moeten bedrijven meer informatie vrijgeven, terwijl het aan de andere kant makkelijker moet zijn om aandeelhouders te identificeren. Beide stappen dragen bij aan het vergroten van transparantie.

Het voorstel voor de aanpassingen is inmiddels goedgekeurd door het Europees Parlement en de Europese Commissie. Alleen in de Raad moet nog overeenstemming worden bereikt. Dit wordt bemoeilijkt omdat lidstaten bang zijn dat belastingafspraken met bedrijven ook aan het licht gaan komen met de aanpassingen. Naar verwachting zal er een akkoord worden bereikt tijdens het Nederlands EU-voorzitterschap. TI-NL verwacht dat Nederland de onderhandelingen binnen de Raad zal afronden met als resultaat een versterkte, aangescherpte richtlijn.

De EU en de Verenigde Staten zijn al enige tijd in gesprek over het sluiten van het handelsverdrag TTIP. De twaalfde ronde onderhandelingen zijn kortgeleden afgerond. Tot op heden komen er nog geen anti-corruptiemaatregelen terug in het verdrag, terwijl dit wel de standaard is bij Amerikaanse handelsovereenkomsten. De EU heeft wel een aanpak opgesteld, maar dit heeft zich nog niet vertaald in concrete maatregelen onder TTIP. Verder is er veel te doen om de transparantie van de onderhandelingen. De onderhandelingsteksten en verslagen van de onderhandelingen worden inmiddels online geplaatst, hetgeen al een grote vooruitgang is. Ook worden de geconsolideerde teksten in de meeste lidstaten in een zogenaamde reading-room beschikbaar gesteld aan de nationale parlementsleden.

TTIP zal een van de grootste en meest omvattende handelsverdragen ooit worden. Daarom is het essentieel bepalingen op te nemen over samenwerking in de bestrijding van corruptie. Een groot handelsverdrag tussen twee wereldmachten biedt de ideale gelegenheid een sterk signaal af te geven aan de rest van de wereld. TI-NL hoopt inspanningen op dit gebied terug te zien in de volgende onderhandelingsrondes.

Sinds juli 2013 ligt er een voorstel van de Europese Commissie op tafel om een European Public Prosecutor’s Office (EPPO) op te zetten. Het onafhankelijke EPPO zou rechtspreken over zaken waar de financiële belangen van de EU in het geding zijn. De bedoeling is dat EPPO onafhankelijk van de lidstaten wordt, maar de Raad gaat daar tot nu toe nog niet mee akkoord. Een akkoord over EPPO komt wel enigszins dichterbij, maar dit is alleen mogelijk omdat veel van de oorspronkelijk voorgestelde bevoegdheden zijn weggehaald bij EPPO.

EPPO zou een supranationaal en sterk orgaan moeten worden om grensoverschrijdende misdaad aan te kunnen pakken, maar op dit moment lijkt de benodigde overeenstemming nog niet bereikt te worden. Als EPPO niet de bevoegdheden krijgt die het nodig heeft, zal het een verspilling van tijd en geld zijn. TI-NL adviseert daarom in te zetten op een onafhankelijk en sterk EPPO.

Om de financiële belangen van de EU te kunnen beschermen, is er een goede juridische basis nodig. De huidige basis om fraude en illegale activiteiten aan te pakken, biedt te weinig ruimte om dit effectief te doen. Verder verschilt de bescherming van de financiële belangen van de EU per lidstaat. Om dit aan te pakken deed de Commissie in juli 2012 een voorstel voor het oprichten van een richtlijn om de financiële belangen van de EU te beschermen door middel van strafrecht. Deze richtlijn, genaamd de PIF Directive, zou de bevoegdheden van de EU op dit gebied moeten vergroten en regelgeving moeten harmoniseren. De PIF Directive is ook de juridische basis voor het EPPO.

Het voorstel is nog niet aangenomen omdat de Raad, het Europees Parlement en de Commissie nog niet op één lijn zitten. Deze organen worden het niet eens over het toevoegen van omzetbelastingfraude aan de richtlijn. Aangezien de PIF Directive de juridische basis moet vormen voor een effectievere aanpak van fraude en illegale activiteiten, kost dit oponthoud geld. TI-NL hoopt dat Nederland als voorzitter van de Raad een constructieve houding aan zal nemen bij dit dossier.

Tussen de Europese Commissie, de Raad en het Europees Parlement vinden met enige regelmaat zogenaamde trilooggesprekken plaats. Deze informele meetings bieden kans de voorstellen van de Commissie te bespreken in een andere setting. Steeds vaker wordt een akkoord bereikt in deze gesprekken. Echter, omdat deze gesprekken informeel zijn is er weinig vastgelegd over de transparantie van deze meetings. Alleen het Europees Parlement doet na afloop verslag van de gesprekken; verder blijft het gissen naar hoe men tot een besluit is gekomen.

Nederland vindt samen met enkele andere lidstaten dat er meer transparantie moet zijn over deze gesprekken. Samen met vijf andere lidstaten heeft Nederland daarom vorig jaar een non-paper opgesteld over de transparantie van de EU, om zo het onderwerp op de agenda te krijgen. Voor trilooggesprekken wil men de uitkomsten van de gesprekken publiceren en de data waarop deze plaatsvinden. TI-NL vindt dit een positieve ontwikkeling en hoopt op zoveel mogelijk transparantie voor de trilooggesprekken.

­­