Amsterdam, 25 maart 2016 – Ondanks massale investeringen, worden ‘s werelds meest kwetsbare bevolkingsgroepen enorm benadeeld door corruptie in de watersector. Elk jaar zijn tussen de $770 miljard en $1760 miljard nodig om de watervoorraden- en diensten over de hele wereld te ontwikkelen. Toch is het aantal mensen dat geen toegang heeft tot “veilig” drinkwater ongeveer net zo groot als degenen met een gebrek aan sanitaire basisvoorzieningen: ruim een derde van de wereldbevolking in 2015. Hoe kan er zoveel te besteden zijn en toch zo’n enorm tekort bestaan? Daar is maar een antwoord op: ongeveer 10 procent van de investeringen in de watersector lekt weg door corruptie.
Afgelopen maandag 21 maart was het Wereld Water Dag en heeft het Water Integrity Network (WIN) een nieuw rapport uitgebracht dat de erfenis van corruptie in de watersector documenteert en de kostbare invloed van corruptie in de wereld van waterbronnen onthult. Het toont ook de mate aan waarin gebrekkig waterbestuur een negatieve invloed heeft op ’s werelds meest kwetsbare bevolkingsgroepen – in het bijzonder vrouwen, kinderen en landlozen. Het geeft aan dat het wereldwijde waterprobleem voornamelijk wordt veroorzaakt door slecht beleid, bestuur en beheer van water.
Water een schaars goed
Terwijl de toegang tot water en sanitaire voorzieningen formeel als mensenrechten in 2010 werd erkend door de Algemene Vergadering van de VN, blijft de realiteit ver van dit doel. Volgens de World Health Organisation en Unicef, hebben zo’n 650 miljoen mensen wereldwijd geen toegang tot de zogenaamde “verbeterde” drinkwaterbronnen. Dit draagt bij aan 1,6 miljoen doden per jaar, van wie de meesten kinderen onder de vijf jaar oud zijn.
In Nederland komt water slechts zelden in het nieuws: het waterbeheer in Nederland is goed op orde en ons drinkwater behoort tot het beste van de wereld. Mondiaal is water echter dagelijks in het nieuws, bijvoorbeeld vanwege overstromingen of droogte. Eind vorig jaar kwam ING met een rapport naar buiten waaruit naar voren komt dat de helft van de zestig grootste economieën ter wereld kwetsbaar zijn voor waterschaarste.
“Water is vooral een schaars goed voor de armste groepen in de derde wereld. Dat is een kwestie van geld maar vooral ook van politieke invloed en prioriteit. Zo betalen de armen in de steden veel meer voor drinkwater dan de rijken. Die krijgen water uit de kraan in hun huis. De armen moeten water kopen bij tussenpersonen, omdat ze geen huisaansluiting hebben. Het water komt vaak niet eens in hun wijk. Er hoeft geen watertekort te ontstaan als het beschikbare water maar goed beheerd wordt. De toegang tot water wordt door een kleine groep mensen gemonopoliseerd”, aldus Koenders, Minister van Buitenlandse Zaken.
Hoewel de Verenigde Naties water en sanitaire voorzieningen hoog op de agenda heeft staan en er als onderdeel van de duurzame ontwikkelingsdoelen afgesproken is met wereldleiders dat iedereen in 2030 toegang moet hebben tot veilig drinkwater, heeft ruim een derde van de wereldbevolking in 2015 geen toegang tot veilig drinkwater. Die crisis wordt niet veroorzaakt door een absoluut watertekort, maar door onvoldoende beleid, bestuur en beheer van water.
Kostbare gevolgen corruptie voor watersector
Er is binnen de watersector niet alleen sprake van het afromen van investeringen en geldstromen, maar ook bij het dagelijks functioneren van waterleiding- en irrigatiebedrijven heerst veel corruptie. Juist de armsten moeten onder de tafel, extra betalen om aan water te komen. Alleen met gezamenlijke inspanning en actie kunnen we alomtegenwoordige en systematische corruptie in de watersector stoppen, zodat de investeringen in water ten goede komen aan de bevolking die nu geen toegang heeft tot veilig drinkwater.
In 2013 werd het hervormde systeem van overheidsfinanciën in Malawi misbruikt om $5 miljoen aan publieke gelden af te wenden naar de particuliere rekeningen van ambtenaren.
In 2015 is met een audit van het nationale waterprogramma fase II van €70 miljoen in Benin, €4 miljoen verdwenen, waarvan €50 miljoen opgenomen uit Nederland. De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking met de Beninse overheid werd daarna opgeschort om extra middelen te waarborgen.
De corruptie in de watersector beperkt zich echter niet alleen tot ontwikkelingslanden. In Californië werd door een lid van de Senaat in 2015 corruptie vastgesteld bij het verstrekken van vergunningen aan oliebedrijven die afvalwater onder de grond lozen.
De Water Integrity Global Outlook 2016 van WIGO deelt voorbeelden van zowel de corruptie en goede praktijken op alle niveaus over de hele wereld. WIGO toont aan hoe beter bestuur en anti-corruptiemaatregelen een geschatte $75 miljard per jaar terug kunnen winnen, geld dat momenteel verloren gaat aan corruptie. Het trekt wijze lessen uit die voorbeelden waar overheden, bedrijven en maatschappelijke groeperingen, winst behalen voor waterconsumenten en milieubeschermers.
De integriteitsmuur
“Het rapport stelt voor om integriteitsmuren te bouwen uit bouwstenen van transparantie, verantwoording, participatie en maatregelen tegen corruptie”, zegt Frank van der Valk, uitvoerend directeur van het Water Integrity Network. “Onder alle belanghebbenden is er dringend actie nodig.”
De Water Integrity Network bevordert de integriteit om corruptie uit te bannen en verhoogt de prestaties van de watersector wereldwijd. Omdat water zich net als corruptie niet aan landsgrenzen houdt, is wereldwijde samenwerking in het terugdringen van corruptie en daarmee het verbeteren van het bestuur en beheer van water van groot belang. Goed bestuur en beheer van water vormen de sleutel tot het bestrijden van de wereldwatercrisis.