Amsterdam, 26 oktober 2016 – Uit een onlangs verschenen kwartaalrapport van Telia blijkt dat het omgerekend ruim 1,3 miljard euro (1,45 miljard dollar) reserveert voor de Amerikaanse en Nederlandse boetes rondom de omkopingspraktijken in Oezbekistan. Dit bedrag zou volgens Telia “de beste raming” van de financiële sancties vertegenwoordigen om tot een globale oplossing te komen.

Megaschikkingsvoorstel voor Telia vanuit VS en Nederland

Medio september deden de Amerikaanse en Nederlandse autoriteiten een schikkingsvoorstel van omgerekend 1,25 miljard euro (1.4 miljard dollar). Dit is de hoogste schikking ooit getroffen onder Amerikaanse corruptiewetgeving (FCPA). Telia en het eveneens in Nederland gevestigde Noors-Russische telecombedrijf VimpelCom zouden gedurende zeven jaar ongeveer 300 miljoen euro aan steekpenningen hebben betaald aan Takilant Limited, een op Gibraltar gevestigde brievenbusmaatschappij waarvan Karimova de uiteindelijke gerechtigde. In ruil hiervoor kregen zij toegang tot de Oezbeekse telecommarkt.

Het schikkingsvoorstel hangt samen met het al ruim twee jaar lopende onderzoek naar corruptie rond de verstrekking van licenties voor mobiele telefonie in Oezbekistan. De Oezbeekse presidentsdochter Gulnara Karimova kreeg in dit verband in juli een boete van bijna 1,6 miljoen euro van de rechtbank in Amsterdam. Zij nam via een brievenbusfirma op Gibraltar steekpenningen aan van Telia en van de in Nederland gevestigde branchegenoot Vimpelcom.

Hoewel Telia het voorgestelde schikkingsbedrag “erg hoog” noemde, benadrukte het in een reactie de volledige verantwoordelijkheid te willen nemen voor de “onrechtmatige” toegang tot de telecommarkt in Oezbekistan en het ”onethische” gedrag rond de Oezbeekse aanbesteding in 2007. Het is nog onbekend hoe de Verenigde Staten en Nederland de 1,3 miljard euro van Telia onderling zullen verdelen.

Andere beschuldigden in de omkopingszaak

Begin 2016 schikte VimpelCom de zaak voor omgerekend 716 miljoen euro, waarvan Nederland en de VS elk de helft, 358 miljoen euro, kregen. Dat was toen de grootste schikking die het OM ooit trof. Brievenbusfirma Takilant kwam er niet met een schikking vanaf. In juli heeft de rechtbank in Amsterdam de firma bij verstek veroordeeld tot een boete van 1,6 miljoen euro, voor omkoping en valsheid in geschrifte. Daarnaast is 123 miljoen euro aan aandelen in Telia, in bezit van Takilant, verbeurd verklaard.

Het OM staat nog voor het besluit of het medewerkers van de twee telecomconcerns vervolgt. Onder hen is de voormalig financieel directeur van Vimpelcom die door de affaire moest terugtreden uit de raad van commissarissen van Rabobank. Ook onderzoekt het OM de rol van Nederlandse financiële instellingen.

Telia wil openbaarmaking beperken

In het kwartaalrapport stelt Telia dat het ondanks de reservering voor de schikking, er geen “zekerheid is over het tijdstip en het bedrag dat zal worden betaald op het moment van de definitieve schikking”.

De president en CEO van Telia, Johan Dennelind, zei in een afzonderlijk persbericht afgelopen vrijdag dat de bedrijfsresultaten in het derde kwartaal “zwaar getroffen” zijn door het voorgestelde schikkingsbedrag van 1,45 miljard dollar. Dennelind stelde dat Telia herhaaldelijk het wangedrag heeft toegegeven wat betreft de toegangsverschaffing tot de Oezbeekse telecommarkt. Telia stond voorheen bekend als TeliaSonera. De regeringen van Zweden en Finland zijn de grootste aandeelhouders van Telia.

Telia stelde in het persbericht ook dat het de openbaarmaking over de mogelijke Amerikaanse en Nederlandse schikkingen zal beperken. “Openbaarmaking van nadere details met betrekking tot de aannames en onzekerheden rondom het schikkingsvoorstel zullen naar verwachting ernstige afbreuk doen aan de positie van Telia, aldus Telia. CEO Dennelind zei vrijdag “de besprekingen met de relevante autoriteiten voort te zetten met als doel het bereiken van een overeenkomst in het beste belang van onze aandeelhouders”. Volgens hem is het bedrijf van mening dat het einde van de onderzoeken in zicht is.

Vergelijkbare verloop schikking met SBM Offshore

Een vergelijkbaar voorbeeld van een grote schikking in Nederland was die met SBM Offshore waarbij begin augustus 2014 een voorziening van 240 miljoen dollar werd getroffen door het bedrijf voor eventuele schikkingen in de omkopingszaken van dochterbedrijven in Equatoriaal-Guinea en Angola. In totaal betaalde het bedrijf tussen 2007 en 2011 200 miljoen dollar (160 miljoen euro) aan commissies in het buitenland. Begin november werd de door het Openbaar Ministerie aangeboden schikking van 240 miljoen dollar door SBM Offshore getroffen. SBM Offshore betaalde het schikkingsbedrag in drie termijnen, over drie jaar. De eerste, van 100 miljoen dollar werd in december 2014 overgemaakt, de overige twee van elk 70 miljoen dollar werden voldaan in december 2015 en december 2016. Ook SBM Offshore stelde na het treffen van de schikking te denken ‘het hoofdstuk te kunnen sluiten’ en weer naar de toekomst te kunnen kijken.

Schikkingen in Nederland

Het OM speelt de hoofdrol bij het schikken van buitenlandse corruptiezaken. Er wordt geen oordeel geveld door een rechter, enkel het bedrijf moet akkoord gaan met het schikkingsvoorstel van justitie – en doet dat vaak maar al te graag. Voor het bedrijf betekent het geen slepende rechtszaak met de bijbehorende media-aandacht en geen openbare uitspraak met alle onaangename details die voor reputatieschade zorgen. Het grootste voordeel van schikken voor een bedrijf is dat het tot op zekere hoogte invloed uit kan oefenen op de uitkomst. Het gaat hier vooral over de hoeveelheid informatie: wat wordt openbaar en welke details blijven geheim? Daarnaast bekent een bedrijf door te schikken nog geen schuld en is er geen rechter die het bedrijf schuldig verklaart.

Ook voor justitie brengt het schikken voordelen met zich mee. Het OM kan door de bereidwilligheid van het bedrijf de zaak af te doen met een schikking, een verlanglijst opstellen met eisen dat het bijvoorbeeld maatregelen neemt om corruptie in de toekomst te voorkomen. Een ander voordeel is dat schikken niet zo lang duurt als een rechtszaak, iets wat het OM geld bespaart waardoor er meer budget overblijft om andere bedrijven aan te pakken.

Voor de samenleving bestaan echter grote nadelen bij het treffen van schikkingen. Fraude wekt verontwaardiging bij het publiek waardoor veel vragen ontstaan: hoe heeft het bedrijf zichzelf verrijkt, ten koste van wie is de gepleegde fraude en wie zijn de schuldigen? In geschikte zaken blijven veel details onbekend. Ook is er geen verantwoording voor de rechter en daardoor geen openbare waarheidsvinding. Bij stevige strafbare feiten lijkt een schikking dus niet de juiste keuze.