Amsterdam, 14 november 2016 – In een poging corruptie terug te dringen heeft de Indiase Premier Modi vanaf 9 november 2016 de bankbiljetten van 500 en 1000 roepies ongeldig verklaard in India. De Indiase bevolking heeft 50 dagen om hun oude biljetten bij banken in te wisselen voor de nieuwe 500 en 2000 roepie biljetten, die de Mahatma Gandhi Serie biljetten worden genoemd.

Premier Modi gaf op 8 november 2016 een speech waarin hij de redenen en voorwaarden voor de grootschalige biljetwissel uitlegde. De twee biljetten met de hoogste waarde, 500 en 1000 roepie (omgerekend ongeveer 7 en 14 euro), zijn inmiddels geen wettelijk betaalmiddel meer. De 500 en 1000 roepie briefjes werden veelvuldig gebruikt en door deze briefjes te verbieden wordt 85% van het briefgeld in India uit de economie gehaald. Modi maakte wel een uitzondering voor vliegvelden, treinstations, en ziekenhuizen. Daar konden mensen nog drie dagen langer met de biljetten betalen.

De dag na de mededeling waren de banken gesloten, zodat ze zich voor konden bereiden op de verandering en de aankomende drukte. Dit zorgde voor lange rijen voor geldautomaten op dinsdagavond, waar mensen 100 roepie (ongeveer 1,50 euro) biljetten haalden om nog uitgaven te kunnen doen. Ook kwam er een limiet aan de hoeveelheid geld dat men op kan nemen.

Modi verklaarde dat het veranderen van valuta nodig is om corruptie, terrorisme, en armoede tegen te gaan. Volgens hem zijn “zwart geld en corruptie […] de grootste obstakels in het uitroeien van armoede”. Twee jaar geleden werd hij verkozen tot minister-president op basis van zijn anti-corruptie campagne.

De introductie van het nieuwe briefgeld heeft als doel om de productie van vals geld in te perken en om terroristische organisaties tegen te gaan die op illegale methoden geld krijgen. De komende twee weken zullen Indiërs voor 4000 roepies (60 euro) aan briefgeld per dag kunnen omwisselen. Mensen met grote bedragen aan contant geld zullen moeten uitleggen waar ze dit geld vandaan hebben gekregen, en riskeren zo een belastingonderzoek.

Regeling moet belastingontduiking voorkomen

De regeling met de roepies is er ook op gericht om belastingontduiking te voorkomen. Slechts 2,5% van de 1,2 miljard tellende bevolking doet belastingaangifte. Vooral de rijksten slagen erin om belasting te ontduiken, met name door grote hoeveelheden contact geld thuis te bewaren. In 2013 gaven bijvoorbeeld maar zes mensen die meer dan 6,5 miljoen euro verdienden hun inkomen aan bij de belastingdienst.

In het afgelopen jaar kwam de regering van Modi ook met een amnestieregeling waarbij belastingontduikers zich konden melden bij de overheid. Degenen die zich meldden kregen een boete van 45% van hun vermogen, maar ze werden niet vervolgd. Hiermee heeft het land ongeveer 9 miljard euro opgehaald.

Een financiële denktank schat dat de overheid tussen 2001 en 2011 ongeveer 344 miljard dollar heeft misgelopen. Als de maatregel ervoor zorgt dat de staat meer belastinggelden ontvangt en dit aan publieke projecten uitgeeft, kunnen de bevolking en de economie hier veel baat bij hebben.

Economische gevolgen van ongeldige roepies

Wat de economische gevolgen van het uitbannen van de biljetten zal zijn is nog niet duidelijk. 78% van alle financiële transacties worden in India met contant geld gedaan, dus het zal een grote impact hebben op het dagelijkse leven van de inwoners. De beslissing om de 500 en 1000 roepie biljetten te vervangen werd door vele zakenlieden en economisten gesteund in de strijd tegen corruptie.

Het kan echter wel een negatief effect op de huizenmarkt hebben. Veel onroerend goed transacties werden met contact geld gedaan, en nu een groot deel van dit geld opeens waardeloos is kunnen de huizenprijzen scherp gaan dalen. Ook zullen bouwprojecten stil komen te liggen als ontwikkelaars niet meer met contact geld hun rekeningen kunnen betalen.

Sommigen speculeren dat de actie ook politieke motivaties heeft. Volgend jaar vinden er parlementaire verkiezingen plaats, en oppositiepartijen van de regeringspartij Bharatiya Janata zouden nu moeilijk aan fondsen voor hun campagnes kunnen komen. Veel geld wordt daarvoor in contanten bewaard en zal nu omgewisseld moeten worden.

Corruptiedata Transparency International

Corruptie is een groot probleem in India. Premier Modi noemde in zijn speech de Corruption Perceptions Index ranking van India. “Zwart geld en corruptie zijn de grootste obstakels bij het uitroeien van armoede. Onze economie groeit heel hard, maar we staan nog steeds op plek honderd van corruptie-landen”, aldus Modi. Twee jaar geleden stond India op de 100^ste plaats, en na veel stappen tegen corruptie staat het land nu op de 76^ste plek met een score van 38 uit de 100. Ook in de categorie ‘Controle van Corruptie’ scoort het land niet erg goed. Hierin wordt gemeten in hoeverre publieke macht wordt gebruikt om er zelf van te profiteren. Het heeft een score van -0,52, waarmee het land in de laagste 36% van alle landen scoort. De maatregel met het briefgeld kan een stap in de goede richting zijn om corruptie aan te pakken. Nog zekerder is dat het land nog een lange weg heeft te gaan.

Door Gabriëlle Smith