Amsterdam, 10 juli 2015, door Arjen Tillema (voorzitter TI-NL) – In september worden op mondiaal niveau nieuwe afspraken gemaakt over de ‘Special Development Goals’ (SDG). Komende week spreekt ook Nederland in Addis Abeba mee over de financiering daarvan. De SDG omvat grote thema’s zoals armoedebestrijding, duurzaamheid, voedselzekerheid, gezondheid, onderwijs, veiligheid en financieringsvraagstukken. Van wezenlijk belang voor succes is een effectieve corruptiebestrijding en transparantie over geldstromen.

De nu voorliggende conceptdoelen zetten mede in op bevordering van de rechtsstaat en het substantieel terugbrengen van corruptie en illegale geldstromen. Terecht. Jaarlijks wordt volgens het World Bank Institute meer dan $ 1000 mrd aan omkopingsgeld betaald. Dat is 1 op iedere 30 dollar aan bbp. Uit de Global Corruption Barometer 2013 van Transparency International (TI)  blijkt dat een op de vier personen zegt smeergeld te hebben betaald. Omkoping doet de onderhoudskosten van bijvoorbeeld een familie in Nigeria met 15% stijgen. Rapportage van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (Oeso) toont verder duidelijke verbanden aan tussen corruptie en stagnerende ontwikkeling, bijvoorbeeld door misallocatie van middelen, inefficiënties, het wegvallen van innovatie en omdat corruptie overheidsuitgaven en -inkomsten direct beïnvloedt. Het is niet gewaagd te veronderstellen dat minder huizen in Nepal zouden zijn ingestort als overheidspersoneel niet was omgekocht voor illegale verbouwingen.

De SDG-financieringsbehoeften zijn groot. Geschatte jaarlijkse kosten voor extreme armoedebestrijding zijn $ 66 mrd en voor infrastructurele werken tegen de $ 7000 mrd. De SDG zet terecht stevig in op transparante instituties die verantwoording afleggen en waar burgers een betekenisvolle bijdrage aan kunnen leveren. Dat moet ook gelden voor de financiering van de SDG. Onderzoek toont aan dat fiscale transparantie, monitoring en verantwoording rond uitgaven bijdragen aan een efficiëntere besteding en betere ontwikkelingsresultaten. Ervaringen met de nu aflopende millenniumdoelstellingen maken duidelijk dat zonder een alomvattend beeld van middelen en aanwending daarvan het niet mogelijk is resultaat te bepalen. Dat is een systeemrisico dat aandacht behoeft. Ingezet zou moeten worden op volledige transparantie, een algemene standaard voor rapportage en het substantieel reduceren van corruptie in het proces zelf, door instituties met middelen om toezicht te houden.

Naar schatting hebben illegale geldstromen de opkomende economieën het laatste decennium $ 6000 mrd gekost

Schattingen zijn dat illegale geldstromen de ontwikkelings- en opkomende economieën het laatste decennium $ 6000 mrd hebben gekost. Volgens een analyse van Wereldbank en VN van meer dan 200 grote corruptiezaken, maakte 70% van daarbij betrokken corrupte politici gebruik van niet-transparante ondernemingen om hun identiteit te verhullen. Daarmee wordt feitelijk op grote schaal geld gestolen van de maatschappij, waardoor mensen educatie, gezondheid en andere belangrijke diensten worden onthouden. Recent TI-onderzoek laat zien dat vier op de vijf EU inwoners graag zien dat bedrijven kenbaar maken wie hun uiteindelijk belanghebbenden zijn. En dat (maar) één op de vier denkt dat hun regering effectief witwassen voorkomt.  Eerder dit jaar nam het Europees Parlement daarover nieuwe regels aan. Dergelijke transparantie en ook ontwikkelingen als ‘country by country reporting’ door ondernemingen zijn ook voor de SDG van belang.

Bovenstaande initiatieven dragen er aan bij dat geld wordt gemobiliseerd dat de staat nu al zou moeten krijgen. Ze staan nog los van de terechte discussie in hoeverre belastingvermijding moet worden bestreden en daarmee vrijkomend geld wordt ingezet voor de SDG. De gedachte dat belasting niet betaald wordt waar die het laagst is, maar waar winstgenererende activiteiten plaatsvinden, heeft  in ieder geval de charme van de eenvoud. De nadere ontwikkeling van dergelijke ideeën binnen Oeso, Wereldbank of VN ligt voor de hand.

Een versie van dit artikel verscheen op vrijdag 10 juli 2015 in de Opinie & Dialoog sectie van Het Financieele Dagblad, alsmede op donderdag 9 juli 2015 op de site fd.nl, te raadplegen via deze link. Op dit artikel rust auteursrecht van Het Financieele Dagblad, respectievelijk van de oorspronkelijke auteur. 

Arjen Tillema is voorzitter van Transparency International Nederland. TI-NL zet zich in voor een wereld vrij van corruptie en een samenleving waarin transparantie, integer handelen en verantwoording afleggen norm is.