Amsterdam, 30 oktober 2015 – Bijna een jaar na de onthullingen van LuxLeaks waaruit bleek dat Luxemburg meer dan 300 multinationals had geholpen om op internationale schaal belasting te ontwijken, is er nog weinig verandert om belastingontwijking aan te pakken binnen de EU. De enige concrete resultaten tot nu toe zijn de aankomende rechtszaken van klokkenluider Antoine Deltour en journalist Edouard Perrin voor het openbaar maken van deze informatie. Er is wel wetgeving in de maak, maar deze zit momenteel in de grote bureaucratische molen van de EU. Het blijft dus nog afwachten in hoeverre belastingontwijking door bedrijven aan banden zal worden gelegd.

LuxLeaks

In november van afgelopen jaar bleek uit onderzoek van het International Consortium of Investigative Journalists dat Luxemburg bedrijven hielp met het opzetten van dochterondernemingen in het hertogdom om zo belasting in andere lidstaten te kunnen ontwijken. 80 journalisten van over de hele wereld waren betrokken bij de analyse van meer dan 28.000 pagina’s aan documenten over de afspraken tussen de Luxemburgse overheid en multinationals. De 548 belastingafspraken werden wereldwijd gepubliceerd en verwerkt in een database.

De informatie besloeg de periode vanaf 2002 tot 2010 en was afkomstig van voormalig junior auditor bij PricewaterhouseCoopers (PwC) Antoine Deltour. Toen hij de afspraken onder ogen kreeg, voelde hij de noodzaak aan de bel te trekken: “From the beginning, I acted out of conviction for my ideas, not to appear in the media,” zo vertelt Deltour. Nu worden hij en onderzoeksjournalist Edouard Perrin aangeklaagd door Luxemburg en PwC voor het lekken van de informatie. Voor het uitvoerige onderzoek ontving het ICIJ de Data Journalism Award.

De afspraken die Luxemburg had gemaakt met de multinationals waren niet illegaal maar wel immoreel. Lidstaten lopen door slimme constructies van bedrijven jaarlijks miljoenen aan belastinginkomsten mis. Verder geeft dit een oneerlijk speelveld, waar grote bedrijven gebruik kunnen maken van deze technieken terwijl deze niet beschikbaar zijn voor kleine en middelgrote bedrijven.

Dit veroorzaakt ook bij burgers veel frustratie: “Tolerance has reached rock-bottom for companies that avoid paying their fair share of taxes, and for the regimes that enable them to do this,” aldus Pierre Moscovici, Eurocommissaris voor Economische en Financiële Zaken, Belastingen en Douane. Volgens de Commissie zijn deze constructies veelal mogelijk vanwege de complexiteit van belastingregels en het gebrek aan samenwerking tussen lidstaten.

Daarom presenteerde de Commissie in maart 2015 een Tax Transparency Package. Het pakket met wetgeving bevat onder andere een plicht voor lidstaten om hun ’tax rulings’ te delen. Deze rulings geven aan hoeveel belasting er is betaald, door wie en waarvoor. Door automatische uitwisseling van deze gegevens, genaamd ‘country-by-country reporting’ (CBCR), mogelijk te maken, hoopt de Commissie dat belastingontwijking aan het licht komt. Verder wil de Commissie met het pakket ook precies vaststellen wat de omvang van belastingontwijking is en de Code of Conduct voor lidstaten voor het belasten van bedrijven aanscherpen.

Voortgang

De wetsvoorstellen liggen nu bij het Europees Parlement voor consultatie en bij de Europese Raad ter goedkeuring. Het Europees Parlement lijkt het in grote lijnen eens te zijn met het voorstel, zo blijkt ook uit het verzoek dat het Parlement indiende voor verregaande corporate governance regels afgelopen zomer. Verder vindt er momenteel een impact assessment plaats. Ook kwamen afgelopen week het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Commissie samen achter gesloten deuren om verplichte regels voor transparantie van belastingbetalingen te bespreken als onderdeel van hervormingen van de Shareholders’ Rights Directive.

Toch lijkt het erop dat de Raad, bestaande uit ministers van de Lidstaten, weinig zin heeft in de wetgeving. Het proces wordt gekenmerkt door vertragingen, formaliteiten en het uitstellen van substantiële discussies. Ook de Commissie lijkt haar tijd te nemen. In 2014 bracht zij een impact assessment uit over de effecten van CBCR voor het bedrijfsleven. Afgelopen jaar startte zij daarna nog eens een assessment voor het hele pakket maatregelen, welke nu gedaan wordt. De Raad bereikte in de tussentijd wel een akkoord over transparantie voor belastingbetalingen. Helaas betekent transparantie in dit geval transparantie voor de lidstaten, niet voor iedereen: de informatie zal niet toegankelijk zijn voor het publiek.

Zover heeft de EU nog geen substantiële vooruitgang geboekt in de vorm van effectieve wetgeving naar aanleiding van het LuxLeaks-schandaal. De Commissie heeft wel inmiddels bepaald dat de belastingstructuren opgezet voor Starbucks in Nederland en Fiat in Luxemburg een vorm van illegale staatshulp zijn. Eerder deze week berichtte Transparency International al over de praktijken van Starbucks in Nederland. Als gevolg van deze uitspraak zal het koffieconcern 20 tot 30 miljoen aan belasting terug moeten betalen.

Dit soort zaken zijn echter slechts druppels op een gloeiende plaat zolang de EU geen effectieve maatregelen tegen belastingontwijking treft. Wij hopen dat de gepresenteerde plannen daadwerkelijk zo daadkrachtig en effectief zijn als de Europese Commissie wil doen voorkomen. Het gestelde doel was om de wetgeving op 1 januari 2016 in werking te laten treden, maar het valt nog te bezien of de Commissie dit gaat redden. Al met al kan worden gesteld het LuxLeaks-schandaal tot op heden nog niet in het gewenste effect heeft geresulteerd.

Transparency International Nederland zal de ontwikkelingen rondom belastingtransparantie binnen de EU met aandacht volgen, zeker met het oog op het aankomend voorzitterschap van Nederland in de Raad.