Amsterdam, 6 oktober 2015 – Met het Hercule III programma poogt de EU bij te dragen aan de bestrijding van fraude en corruptie. Het programma, een opvolger van twee eerdere gelijknamige programma’s, is in 2014 van start gegaan. De algemene doelstelling van het programma is om ‘de financiële belangen van de Unie te beschermen en daarmee de concurrentiepositie van de Europese Unie’s economie te verbeteren en het belastinggeld van de burger te beschermen tegen corruptie en fraude.’ Om dit doel te realiseren biedt het programma technische assistentie, trainingen en onderzoek aan voor nationale en regionale besturen. Onder Hercule III vallen vele initiatieven die bijdragen aan de doelstelling, waaronder ook enkele van nationale chapters van Transparency International. Kort geleden bracht de EU de evaluatie van het project in 2014 uit. Hoe is er aan de verschillende doelen gewerkt?

1. Het verbeteren van de preventie van en het onderzoek naar fraude en andere illegale activiteiten voorbij bestaande niveaus door transnationale en multidisciplinaire samenwerking.

Door gespecialiseerde anti-fraude training hebben campagnes en maatregelen tegen corruptie en fraude een groot bereik gehad binnen de EU. De training-seminars hebben uiteenlopende onderwerpen gehad, van het detecteren en voorkomen van fraude tot het tegengaan van het namaken van sigaretten.

Een voorbeeld van één van de projecten die hieraan heeft bijgedragen is de tweedaagse conferentie ‘Safeguarding EU funds against fraud & corruption through the civil control mechanism of Integrity Pacts’, georganiseerd door Transparency International Budapest. Het congres werd bijgewoond door 41 deelnemers uit 12 lidstaten en was gericht op het ontwikkelen van anti-corruptiemiddelen die men kan gebruiken bij openbare aanbestedingen. Een van de resultaten was een handboek met tools om corruptie en fraude tegen te gaan.

© Transparency International Hungary

2. Bescherming van de financiële belangen van de Europese Unie tegen fraude vergroten door de uitwisseling van informatie, ervaringen en best practices mogelijk te maken, inclusief het uitwisselen van personeel tussen organisaties.

Aan deze doelstelling hebben algemene en juridische trainingsactiviteiten bijgedragen. Verder is er veel informatie uitgewisseld die bijdraagt aan het afstemmen van risicoanalyses voor fraude tussen de Lidstaten. Aan deze doelstelling heeft bijvoorbeeld de 12^e Office Européen de la Lutte Antifraude (OLAF) Fraud Prosecutors Conference bijgedragen, die in oktober 2014 plaatsvond in Rome. Meer dan 120 openbaar aanklagers vanuit alle EU-lidstaten waren aanwezig om het oprichten van een European Public Prosecutor’s Office te bespreken. De conferentie creëerde een forum waar de openbaar aanklagers hun visie konden overbrengen aan de Commissie en Lidstaten.

3. Het versterken van de strijd tegen fraude en andere illegale activiteiten door technische en operationele assistentie voor nationaal onderzoek en in het specifiek douane en wetshandhavingsinstanties.

Het programma heeft fondsen verstrekt voor de aanschaf van technische apparatuur om douane- en wetshandhavingsinstanties in staat te stellen informatie en technologie uit te wisselen, efficiënt gebruik te maken van de technische mogelijkheden, gezamenlijk operaties te ondernemen en een hogere kwaliteit bewijs aan te leveren voor mogelijke rechtszaken. Onder de financiering vallen ook de kosten voor het onderhoud van apparatuur en de trainingen voor het personeel. Ondanks dat het moeilijk is een direct verband te leggen tussen enerzijds financiering en anderzijds resultaten, kan worden aangenomen dat er zonder financiële steun minder goede resultaten behaald zouden worden.

Een voorbeeld van een project dat onder deze doelstelling valt, is de upgrade van surveillancesystemen en -voertuigen van de Treasury Intelligence Department van het Poolse Ministerie van Financiën. De apparatuur wordt gebruikt voor het monitoren van mensen, auto’s en vrachtwagens in verband met het smokkelen van tabaksproducten en het omzeilen van belasting- en importheffingen.

4. Het beperken van de invloed van fraude, corruptie en andere illegale activiteiten op de financiële belangen van de EU door het tegengaan van de ontwikkeling van een illegale economie in belangrijke risicogebieden zoals georganiseerde fraude, onder andere het smokkelen en namaken van sigaretten.

De wijdverspreide beschikbaarheid van namaak tabaksproducten binnen de EU heeft geleid tot een aanzienlijk verlies in belasting en importheffing. Vooral de hoeveelheid nepproducten beschikbaar voor een lagere prijs dan normaal is schadelijk. Om dit tegen te gaan stelt de EU trainingen en financiering beschikbaar. Een voorbeeld hiervan is de aanschaf van drie mobiele röntgenscanners door het Duitse Ministerie van Financiën, mogelijk gemaakt met EU-financiering. In 2014 werd hiermee 56,5 kg tabak, 6.005.860 sigaretten, 588 liter brandstof en 129 kg amfetamines onderschept.

5. Het vergroten van wettelijke bescherming van de financiële belangen van de EU tegen fraude door middel van een rechtsvergelijkende analyse.

Dit doel wordt voornamelijk behaald door het geven van financiering voor judiciële trainingen, conferenties, seminars en publicaties. De conferenties werden bijgewoond door openbaar aanklagers, advocaten, rechercheurs, politieambtenaren, academici, onderzoekers en nationale ambtenaren, alsook ambtenaren van de EU. Het doel hiervan was het verspreiden van informatie over en het bieden van een forum voor discussie over toekomstige wetgeving.

Een voorbeeld hiervan is het seminar ‘Negotiated settlements for corruption offences: a European perspective,’ georganiseerd door The Hague University of Applied Sciences. Het seminar was opgezet om verschillende wetten en initiatieven omtrent schikkingsvoorstellen te bespreken en zo gemeenschappelijke eigenschappen, verschillen en mogelijkheden tot harmonisatie te identificeren. Verder werden de belangrijkste problemen voor een gezamenlijk Europees standpunt geïdentificeerd. Onderzoekers en experts van acht verschillende Europese landen bespraken de perspectieven voor het gebruik van schikkingsvoorstellen in de strijd tegen corruptie. De seminars en het daaruit voortgekomen boek ‘Negotiated Settlements for Corruption Offences: A European Perspective’, geëdit door TI-NL expert Abiola O. Makinwa, zijn een goede toevoeging aan de discussie over een Europees perspectief op schikkingsvoorstellen.

Uit de rapportage van het Hercule III programma van 2014 kan worden geconcludeerd dat het programma en de bijbehorende projecten over het algemeen een succes waren. Verbeterde rapportage heeft geleid tot een beter begrip van de impact van de projecten en een verhoogde transparantie. Het rapport laat de link zien tussen de ondernomen acties binnen het programma en de bescherming van de financiële belangen van de EU, hoewel de omvang van het programma bescheiden is. Met name op het gebied van technische assistentie zijn de resultaten goed zichtbaar. Deze bevindingen worden onderbouwd door een externe evaluatie van het voorgaande programma, Hercule II, in 2014. In 2015 zal de Commissie zich verder inspannen om de kwaliteit van de rapportage te verbeteren en te vergemakkelijken. Hercule III loopt nog tot 2020.