Amsterdam, 3 december 2015 – Volgens een nieuw rapport van Transparency International hebben veel lidstaten van de NAVO geen goed toezicht op hun strijdkrachten. Dit verhoogt de kans op corruptie. Ondanks de toewijding van de NAVO aan de principes van democratie en de rechtstaat laat het rapport grote gaten zien in institutioneel toezicht en anti-corruptiemaatregelen.

Slechts de helft van de NAVO-landen scoort een A of B in het rapport – wat een “laag” of “zeer laag” risico op corruptie betekent. Nederland ontving een B. Alleen het Verenigd Koninkrijk wist een A te scoren. Twee landen – Portugal en Turkije – scoorden een D, wat betekent dat ze erg gevoelig zijn voor corruptie. Frankrijk scoorde een C – gemiddeld risico – en op militaire operaties zelfs “hoog risico”, wat alarmerend is aangezien het land op dit moment meer dan 10.000 troepen in vredesmissies en stabilisatiemissies ingezet heeft.

Katherine Dixon, Programme Director van Transparency International Defence & Security, zegt hierover:

“Het hebben van een transparante en verantwoordelijke defensie-organisatie zou moeten zijn waar de NAVO als alliantie voor staat. Nu er een verhoogde focus is op collectieve verdediging moet de NAVO duidelijk zijn over wat het beschermt – samenlevingen gekenmerkt door de hoogste democratische standaarden.

De NAVO is de wereld’s grootste militaire en politieke alliantie. Via partnerships en militaire operaties heeft de organisatie ongeëvenaarde wereldwijde invloed. Of lidstaten van de NAVO bereid zijn om zelf de hoogste standaarden van integriteit na te leven en corruptie in de staten waar zij opereren aan te pakken, is van groot belang voor de internationale veiligheid.”

Nederland

In Nederland bestaat een sterk systeem van toezicht met strenge audits, wat betekent dat defensiebeleid, -budget en overheidsaanbestedingen onderwerp zijn van controle en discussie.

Toch is er ook in Nederland ruimte voor verbetering. Toezicht is bijvoorbeeld zwak op de geheime budgetten en bepaalde onderdelen van overheidsaanbestedingen zoals compensatieovereenkomsten. Het is onduidelijk of het parlement toegang krijgt tot de informatie over geheime budgetten en audits daarover. Verder is de rol van het parlement als toezichthouder over de inlichtingendiensten ook beperkt. Het rapport komt tot de conclusie dat dit bij veel NAVO-leden het geval is: slechts vijf hadden adequaat toezicht over hun inlichtingendiensten.

De hoogste corruptie-risico’s zijn aanwezig bij operaties (gemiddeld een C). De krijgsmacht is zich bewust van de risico’s en gevaren van corruptie voor het succes van hun stabilisatie- en vredesmissies, bijvoorbeeld gebaseerd op ervaringen in Afghanistan, maar er is nog geen uitgebreide doctrine dit tegen te gaan. Het rapport laat zien dat veel lidstaten van de NAVO zwakke anti-corruptiemaatregelen treffen bij operaties, ondanks dat deze lidstaten wel erkennen dat corruptie instabiliteit veroorzaakt en veiligheid ondermijnt.

Nederland voldeed afgelopen jaar niet aan de NAVO-norm om 2% van het BNP aan defensie uit te geven en gaf zelfs minder dan 1,5% uit. Om de steun van de burgers voor deze uitgaven te behouden is het van groot belang te zorgen dat deze efficiënt zijn en in lijn met de defensiebehoeften. Hiervoor is onafhankelijk toezicht nodig. Het is momenteel in Nederland niet helemaal duidelijk of aanbestedingsprocedures die niet onder normale wetgeving vallen wel onafhankelijk onderzocht worden. Ook moeten dit soort uitzonderingen gecontroleerd kunnen worden door het parlement of de Algemene Rekenkamer, wat nu niet het geval lijkt te zijn.

Het rapport

Het rapport is onderdeel van een serie studies naar de integriteit van de defensie-organisatie wereldwijd. Uit de bevindingen blijkt dat wereldwijde defensie-uitgaven zijn toegenomen op juist die plaatsen waar de governance het zwakst is. Dit vormt een gevaar voor internationale vrede en veiligheid.

Transparency International verzoekt NAVO-leden dringend beter na te denken over de lange termijn wanneer zij omgaan met deze landen, in het specifiek over de risico’s verbonden aan het exporteren van militaire capaciteit naar onstabiele omgevingen.

De feiten over de NAVO:

• de Noord Atlantische Verdragsorganisatie is de wereld’s grootste militaire en politieke alliantie;
• zes van haar lidstaten staan in de top 15 van hoogste jaarlijkse defensie-uitgaven;
• in 2014 was het gezamenlijk budget van de lidstaten 46.5% van de wereldwijde defensie-uitgaven;
• 10 van de 20 grootste wapenexporteurs zijn lidstaten en nog eens 3 zijn Europese partnerlanden.

De scores uit het onderzoek:

Een uitgebreid overzicht van de aanbevelingen voor Nederland is hier in het Engels te bekijken.