Amsterdam, 19 januari 2016 – Vaak denken mensen wanneer het over corruptie gaat aan omkoping. Transparency International hanteert echter een ruimere definitie van corruptie: ‘het maken van misbruik van toevertrouwde macht voor persoonlijk gewin’. Corruptie schaadt iedereen wiens leven, levensonderhoud of geluk afhankelijk is van de integriteit van mensen in een gezagspositie.
Corruptie kan vele gedaanten aannemen en in verschillende culturen en landen voor uiteenlopende problemen zorgen. Omkoping is één van de gedaanten die onder de overkoepelende term corruptie verstaan kan worden. De OECD Anti-Bribery Convention definieert omkoping als het aanbieden, beloven of geven van iets om daarmee een vertegenwoordiger van een publieke instelling te beïnvloeden in de uitvoering van zijn of haar taken. Omkoping kan in de vorm van geld maar ook in andere vormen van persoonlijk gewin.
Toch hoeft omkoping niet altijd een strafbare handeling te zijn. Als men kijkt naar de definities in woordenboeken, komt men zowel strafbare als moreel verwerpelijke handelingen tegen. Van Dale schrijft: “door geld, geschenken enz. laten afwijken van een zienswijze, partij, plicht.” Maar ook betekenissen als “knoeien”, “verleiden” en “op een ongeoorloofde wijze beïnvloeden, voor zich winnen door het geven van geld, geschenken enz.”
Eigenlijk wist men eeuwenlang precies wat omkoping was. In het Oxford English Dictionary van 1528 stond: “to influence corruptly, by a consideration.” Deze ruime definitie was eigenlijk tot ver in de 20ste eeuw gebruikt, totdat de advocaten en politici hun handen op het begrip kregen, schrijft Sam Smith. Tijdens presidentschap van Clinton oordeelde het Hooggerechtshof van Amerika dat het doen van giften aan een ambtenaar “for or because of an official act”, geen misdrijf opleverende tenzij je kon aantonen om welke “official act” het precies ging. Oftewel: omkoping is alleen strafbaar als de omgekochte persoon stom genoeg was om je een bonnetje te geven.
Hierdoor is het begrip omkoping smaller geworden, zo wordt in plaats van over omkoping in de media bijvoorbeeld gesproken over een “ongeoorloofde gift”, “de schijn van een belangenconflict” of een “campagne bijdrage”. Als je naar de oudere definities kijkt, valt in veel gevallen een campagne bijdrage rechtstreeks onder de definitie van omkoping. Maar al te vaak probeert men immers het handelen van een politicus door de “gift” te sturen. We hebben allemaal House of Cards gezien.
Smith vraagt daarom aan de advocaten onder zijn lezers zich eens af te vragen of het smaad is een donatie aan de Bush inauguratie als omkoping te omschrijven. Als dat zo is, dan is volgens hem de situatie bereikt waarin de buitenste randen van ons handelen niet beperkt worden door wat onjuist is, maar enkel door wat niet strafbaar is. Ook in Nederland wordt al te vaak gekeken naar “mag het volgens de wet?”, zonder daarbij een ook een moreel kader te hanteren. Transparency International Nederland werpt daarom vaak de vraag op: “mag wat jij doet morgen op de voorpagina van het FD staan?”