FD, door Ulko Jonker – Donald Kalff heeft in eigen land meer dan genoeg om zich druk over te maken. Hij vecht te vuur en te zwaard tegen belangenverstrengeling binnen het bedrijfsleven. Hoe konden Rijkman Groenink en Michel Tilmant bijvoorbeeld praten over een fusie van ABN Amro en ING en ook over hun eigen positie onderhandelen?

‘En nu weer die Ten Cate-affaire, waar een directeur-grootaandeelhouder eigen belangen heeft bij een transactie. Je kunt niet zeggen dat het corruptie is. Maar het is wel een bedenkelijke belangenverstrengeling. Dat zijn dingen waar ik me druk over maak’. En overigens vindt hij dat raden van commissarissen moeten worden afgeschaft.

Omkoping in Oekraïne

Maar daar gaat het gesprek niet over. Kalff is bestuurslid van Transparancy International Nederland en wil graag kwijt waarom deze organisatie, die wereldwijd strijdt tegen corruptie, voorstander is van het associatieakkoord met Oekraïne. De Nederlandse burger heeft daar begin april het laatste woord over, maar weet nog niet half hoe belangrijk het is voor Oekraïne.

‘Mensen moeten weten wat het betekent om in zo’n land te leven, je kind niet op een goede school kunnen krijgen omdat de vrienden van het hoofd voorgaan. Geen medische behandeling krijgen omdat je eerst een dokter moet omkopen.’

Donald Kalff van Transparency International Nederland (foto: Wiebe Kiestra voor het FD)

Overlevingscorruptie in Oekraïne

Zijn emotie is dezelfde als bij misstanden in het bedrijfsleven. ‘Mensen verliezen zich nu in abstracties. Zo van: het is een corrupt land en daarom moeten we er niets mee te maken willen hebben. Maar hier gaat het dus ook om: de overlevingscorruptie voor gewone mensen uitbannen die nu geen rechtszekerheid hebben’.

Er wordt volgens hem te veel verwacht van het land, dat sinds de Maidanomwenteling in 2014 al tachtig wetten heeft aangenomen tegen onder andere corruptie. ‘Er is een nieuwe grondwet, de politieke besluitvorming moet opnieuw worden uitgevonden, alle overheidsdiensten moeten op de schop. Allemaal in een land in een diepe economische crisis dat oorlog voert.’

Onvoltooide omwenteling

We zouden in Nederland bescheidener mogen zijn in onze kritiek op Oekraïne, vindt Kalff. ‘Wij krijgen een nationale politie ook niet in een paar jaar op orde, laat staan een bestuurlijke herindeling. Er is tijd nodig, maar het is niet hopeloos. Kijk naar Georgië, Roemenië en Polen, die ooit in een vergelijkbare positie verkeerden.’

Om dat proces te ondersteunen is het associatieakkoord van wezenlijk belang, vindt Transparency. ‘Mensen zijn hiervoor de straat opgegaan, het is afgedwongen door een brede volksbeweging. Het was een historische, politieke en emotionele omwenteling die nog niet is voltooid.’

Veel dynamischer

Maar hoe helpt een verdrag in de strijd tegen corruptie? ‘Het is eerder een platform. Er worden zeer regelmatige evaluaties voorzien van vorderingen in de strijd tegen corruptie, de vorming van de rechtsstaat en de onafhankelijke rechtspraak. Daarin kun je een heel fraaie wisselwerking verwachten met het ontluikende maatschappelijk middenveld, waaronder Transparancy International Oekraïne, dat het proces zal gebruiken om druk uit te oefenen.’

‘Het gevecht moet binnen Oekraïne zelf gewonnen worden’, vindt Kalff. ‘Waar iedereen aangesproken kan worden op de verplichtingen die hiermee aan worden gegaan. Het zijn niet alleen maar teksten. Je moet het veel dynamischer zien. De potentie van dit verdrag is heel groot.’

Verschillende opvattingen

Tegenstanders van het akkoord zien er een opmaat naar lidmaatschap van de EU in. Vanuit het perspectief van corruptiebestrijding zou Transparancy daar toch ook voor moeten zijn? ‘We willen ons echt beperken tot corruptie en verwante onderwerpen. We constateren dat er in het verdrag geen sprake van lidmaatschap is en de vraag is of het noodzakelijk is voor onze doeleinden. Al zou het zeker helpen. Natuurlijk. Maar of het ook om politieke en economische redenen gewenst is, daar moeten we maar ver van blijven. Daar heersen ook in onze eigen kring verschillende opvattingen over.’

Gewenste ontwikkeling Oekraïne

Ook de economische paragrafen in het verdrag zullen helpen de corruptie te bestrijden, is Kalffs overtuiging. ‘Handelsbevordering en economische ontwikkeling gaan een positief effect hebben op de overlevingscorruptie. Vroeg of laat is geld beschikbaar voor betere dienstverlening door de overheid en hogere ambtenarensalarissen, waardoor de noodzaak en de mogelijkheid om om te kopen zullen afnemen.’

En dat komt tot stilstand als het verdrag wordt afgewezen? ‘De basis is dat je het als een gewenste ontwikkeling ziet, een vorm van solidariteit met die meer dan veertig miljoen mensen die er ook niet voor hebben gekozen in een ex-Sovjetrepubliek te leven. Er is nu een kans een enorme bijdrage aan een keer ten goede te leveren. Nederland heeft dat ondertekend en onderdeel van dat contract is dat we ons hardmaken voor implementatie. Als we nu nee zeggen, verliezen we elk gezag om daar nog bij te dragen aan een positieve ontwikkeling. Dan is Nederland zijn stem kwijt.’

Kalff niet. Hij zal blijven strijden. ‘Omdat de schadelijkheid van corruptie, in economische zin en sociaal, niet te overschatten valt. Vooral bij mensen die zich niet kunnen verdedigen. Als wij het niet doen? Wie dan wel? Iemand moet het opnemen voor die mensen daar.’