Amsterdam, 19 februari 2016 – Opnieuw is er een recordschikking bereikt in Nederland in een grote corruptiezaak. Gisteravond maakte het OM bekend dat VimpelCom, een van oorsprong Russisch telecombedrijf dat sinds 2010 in Amsterdam gezeteld is, een schikking heeft geaccepteerd van 397.500.000 US dollar (ongeveer 358 miljoen euro). Het gaat om ambtelijke omkoping en valsheid in geschrifte rondom en na de toetreding tot de Oezbeekse telecommarkt, in de periode 2006 tot en met 2012.

Parallel aan het Nederlandse onderzoek door de FIOD liep er een onderzoek door het Amerikaanse Department of Justice (DoJ) en de Amerikaanse toezichthouder Securities and Exchange Commission (SEC). De helft van het totale schikkingsbedrag van 795.000.000 US dollar ging dus naar de VS vanwege dezelfde feiten.

Feitenrelaas

Het is voor het eerste dat het OM ook een feitenrelaas publiceert.

VimpelCom Ltd. is opgericht in 1992, was tussen 1996 tot 2013 op de beurs in New York genoteerd en is sindsdien genoteerd op de NASDAQ Global Select Market beurs. In 2004 begon VimpelCom met de uitbreiding van haar activiteiten naar de zogenaamde Commonwealth of Independent States (CIS-landen), een los verband van voormalige Sovjetstaten met inbegrip van Oezbekistan. De afgelopen tien jaar is VimpelCom uitgegroeid tot één van de zes grootste telecommunicatieproviders in de wereld. Het bedrijf is actief in Europa, Azië en Afrika. In 2014 bedroeg de omzet van het bedrijf rond 19 miljard US dollar.

VimpelCom is voor 33% in handen van het Noorse Telenor en voor 56% in handen van de Russische oligarch Mikhail Fridman. De overige 11% is in handen van minderheidsaandeelhouders. VimpelCom is actief in 14 landen, heeft meer dan 200 miljoen klanten en is daarmee één van de zes grootste telecomproviders ter wereld, met markten in onder andere Rusland, Italië, Azië, Afrika, Oekraïne, Kazachstan en Oezbekistan.

Uit het strafrechtelijk onderzoek door de FIOD onder leiding van het OM komt naar voren dat VimpelCom via een brievenbusmaatschappij steekpenningen heeft betaald aan Overheidsfunctionaris (een familielid van president Islam Karimov) in Oezbekistan. De steekpenningen werden betaald in verband met VimpelCom’s activiteiten op de Oezbeekse telecommunicatiemarkt van 2006 tot 2012, waaronder de verkrijging van telecommunicatielicenties voor 3G- en LTE-frequenties. Deze betalingen leveren naar het oordeel van het OM de misdrijven ambtelijke omkoping en valsheid in geschrift op.

De omkoping

Medio 2005 stonden twee van de vier Oezbeekse telecommunicatieproviders te koop, te weten Unitel en Buztel. Unitel was een 100% dochter van het Nederlandse bedrijf Silkway Holdings BV en Buztel was een 100% dochter van Freevale Enterprises Inc. VimpelCom kreeg de mogelijkheid om beide vennootschappen te kopen. VimpelCom was zich ervan bewust dat, om toe te treden tot en te kunnen opereren op de Oezbeekse telecommarkt, het noodzakelijk was om de steun van een lokale partner te hebben. Documenten uit begin december 2005 tonen aan dat VimpelCom zich besefte dat Takilant Ltd. deze partner zou kunnen zijn. Ook blijkt dat managers van VimpelCom onderhandelingen waren gestart met vertegenwoordigers van Takilant over een mogelijke samenwerking.

Takilant is een ‘offshore’ onderneming gevestigd op Gibraltar. Op papier is persoon X de enige aandeelhouder en bestuurder van Takilant. De eerder genoemde Overheidsfunctionaris was en is echter de uiteindelijk rechthebbende (“UBO”) van Takilant. De directie van VimpelCom wist dat het aangaan en onderhouden van een “relatie” met die Overheidsfunctionaris een absolute voorwaarde was om zaken te kunnen doen in Oezbekistan.

Hieruit blijkt op opnieuw het belang van het inzichtelijk hebben van de UBO van een bedrijf voor het voorkomen van corruptie.

Na onderhandelingen trad VimpelCom – op basis van een door een vermoedelijk op onjuiste en onvolledige informatieverstrekkking verschafte FCPA verklaring – toe tot de Oezbeekse markt door de aankoop van Buztel en Unitel en startte onderhandelingen met de Talikant.

VimpelCom betaalde vervolgens in totaal 114,5 miljoen dollar aan Takilant, dat indirect in handen was van de genoemde Overheidsfunctionaris. In ruil voor die betalingen zorgde de Overheidsfunctionaris ervoor dat VimpelCom toegang kreeg tot de Oezbeekse telecommunicatiemarkt, faciliteerde de functionaris de verkrijging van belangrijke Oezbeekse licenties en frequenties, zoals 3G- en LTE-frequenties, en maakte functionaris het mogelijk voor VimpelCom om te blijven opereren in de Oezbeekse telecommunicatiemarkt. Daarnaast werden desgevraagd steekpenningen betaald aan Oezbeekse liefdadigheidsinstellingen die direct verbonden waren met overheidsfunctionarissen.

Veel van de hiervoor omschreven steekpenningen zijn ten onrechte als regelmatige betalingen geboekt in Unitels (dochter van VimpelCom) administratie, bijvoorbeeld als kosten ten behoeve van de aankoop van diensten en goederen. Daarnaast zijn vervalste facturen ten onrechte als journaalposten in Unitels grootboek ingeboekt, bijvoorbeeld wanneer Unitel gebruik maakte van lokale ‘resellers’ om indirecte betalingen aan Takilant te doen.

De straf

De straf bestaat uit een boete van 100.000.000 US dollar en een betaling van 130.000.000 US dollar. Dat laatste bedrag is de geschatte waarde van de aandelen die vatbaar zijn voor verbeurdverklaring. Bij de bepaling van de Nederlandse boete is rekening gehouden met de omstandigheden dat de betalingen aan Oezbeekse functionarissen gedurende een lange tijd (een periode van 7 jaar) hebben plaatsgevonden en het om hoge omkopingsbedragen gaat. De overige boetecomponent bestaat uit het afpakken van wederrechtelijk verkregen voordeel.

Er is ook rekening gehouden met het feit dat VimpelCom heeft meegewerkt aan het onderzoek en haar interne onderzoeksgegevens beschikbaar heeft gesteld. Er wordt door VimpelCom actie ondernomen om schoon schip te maken en de compliance op orde te krijgen. Directieleden die direct of indirect hebben meegewerkt aan de omkoping hebben de onderneming reeds verlaten.

De Amerikaanse autoriteiten hebben als voorwaarde aan de buitengerechtelijke afdoening gesteld dat een externe compliance monitor wordt benoemd bij VimpelCom voor een periode van drie jaar. De benoeming van de monitor betekent dat de bedrijfsvoering van het hele Vimpelcom concern gedurende drie jaar door een toezichthouder gecontroleerd zal worden. We hebben dit bijvoorbeeld eerder gezien bij het bedrijf Alcatel-Lucent, dat nu een zeer uitvoerig anti-corruptie programma heeft. Er wordt gerapporteerd aan zowel de VS als aan Nederland. Daarnaast is door het OM afgesproken dat VimpelCom actief meewerkt om de compliance op orde te krijgen en onregelmatigheden zelf meldt.

Natuurlijke personen

Het OM doet nog strafrechtelijk onderzoek naar meerdere natuurlijke personen, waarvan één met de Nederlandse nationaliteit. Zo werd in november 2015 de CEO van VimpelCom gearresteerd in Oslo. Voor zover het OM geen jurisdictie heeft over de natuurlijke personen heeft het OM informatie uit haar onderzoek gedeeld met landen waar vervolging van de andere personen mogelijk is.