Amsterdam, 25 februari 2016 – Vorige maand presenteerde de Europese Commissie het Anti-Tax Avoidance Package waarin verschillende maatregelen tegen belastingontwijking werden geïntroduceerd. Eén van de onderdelen van het pakket was de uitwisseling van belastinggegevens tussen lidstaten, het zogenaamde Country-by-Country Reporting (CBCR). Het lijkt er nu op dat er snel een akkoord zal worden bereikt over deze uitwisseling van informatie en dat dit waarschijnlijk een precedent vormt voor publieke CBCR van bedrijven. Dat zou een aanzienlijke stap vooruit zijn in de bestrijding van belastingontwijking en de bevordering van transparantie. 

Het Anti Tax-Avoidance Package is onderdeel van de bredere hervormingen van de Europese Commissie op het gebied van belastingbetalingen voor bedrijven. Het pakket met voorstellen is deels gebaseerd op het OECD Base Erosion and Profit Shifting (BEPS) project. De bedoeling is dat met CBCR op regelmatige basis informatie kan worden uitgewisseld tussen nationale belastinginstanties. Op deze manier kunnen lidstaten zelf identificeren of er risico’s voor belastingontwijking bestaan en op welke zaken zij hun aandacht moeten focussen.

Het voorstel voor CBCR met belastinginstanties lijkt te kunnen rekenen op steun van Nederland als voorzitter van de Raad van de Europese Unie. Als voorzitter heeft Nederland het onderwerp op de agenda gezet van de meeting van de Ecofin-Raad op 8 maart a.s. Ook vice-president Dombroviskis van de Europese Commissie ziet dat Nederland het onderwerp graag wil behandelen: “I welcome that the Dutch Presidency intends to make rapid progress on it, with agreement on country-by-country reporting expected for March.” Het lijkt er dus op dat de discussie over het onderwerp in de Raad beperkt zal blijven.

Openbare CBCR

De informatie die zal worden uitgewisseld tussen belastinginstanties blijft onder het BEPS project geheim voor het publiek. Het lijkt er nu echter op dat het niet bij CBCR voor belastinginstanties zal blijven. De Europese Commissie is bereid een stap verder te gaan dan onder het BEPS project nodig is en zal kijken of het mogelijk is de informatie openbaar te maken. Het idee is dan om bedrijven te verplichten hun belastinggegevens openbaar te maken zodat burgers ook inzage kunnen krijgen in de belastingbetalingen van bedrijven, oftewel openbare CBCR.

Of openbare CBCR er gaat komen hangt voorlopig nog even af van een impact assessment die de Europese Commissie laat doen. Hieruit moet blijken of dergelijke openheid van informatie schadelijk is voor investeringen en economische groei. De Commissie verwacht zelf van niet, maar wacht toch de assessment af. Volgens bronnen van Euractiv.com binnen PwC, het bedrijf dat de impact assessment aan het uitvoeren is, zijn de voorlopige bevindingen in lijn met de verwachtingen van de Commissie. De assessment moet in maart afgerond zijn, waarna op 12 april al het plan voor openbare CBCR zal worden gepresenteerd.

Hoopvolle vooruitzichten

Voor banken en mijn- en bosbouwbedrijven bestaan al verplichtingen om belastingbetalingen in verschillende landen bekend te maken. Volgens bronnen van The Guardian zal het plan niet alleen gelden voor Europese bedrijven: “It will likely target the large multinationals, all multinationals and not just EU ones.” Mocht het openbare CBCR-voorstel er daadwerkelijk komen, dan zou dat een aanzienlijke stap in het bestrijden van belastingontwijking kunnen zijn.

Het plan moet dan nog wel door de Europese Raad komen. Normaal zouden belastingafspraken op Europees niveau unanimiteit onder de lidstaten vereisen, maar verwacht wordt dat de Europese Commissie een constructie gaat gebruiken om deze unanimiteit te omzeilen. Het plan zou dan onderdeel worden van hervormingen van de Accounting Directive of de Shareholders Rights Directive, waardoor er slechts 16 van de 28 stemmen nodig zijn.

Nederland als EU-voorzitter

De vraag is hoe Nederland zich gaat opstellen in de discussies over openbare CBCR. Vorig jaar nog kwam Nederland onder vuur te liggen voor de belastingafspraken die het had gemaakt met koffieconcern Starbucks. Dat Nederland nu als voorzitter de discussies moet sturen over een dergelijk onderwerp, zorgt voor een tweestrijd. “If EU member states, and especially the current Council presidency, are committed to ending the era of tax havens, they need to stop being hypocrites,” zo stelt Aurore Chardonnet van Oxfam International. Het feit dat Nederland zich wel actief inzet voor het invoeren van CBCR voor belastinginstanties doet vermoeden dat het zich ook constructief op moet gaat stellen in de discussies over openbare CBCR.

Mocht openbare CBCR er komen, dan zou dat betekenen dat bedrijven niet langer gemakkelijk met belastingontwijking wegkomen. Er zal verantwoording moeten worden afgelegd over belastingbetalingen of het gebrek daaraan. Maar niet alleen bedrijven kunnen met de informatie uit CBCR worden bekritiseerd; de informatie zal ook veel vertellen over de rol van de overheid in belastingontduiking met bijvoorbeeld belastingafspraken en ‘sweetheart deals’. Toch moet publieke CBCR ook vooral worden gezien als een kans voor zowel bedrijven als overheden om het publieke vertrouwen te vergroten. Deals zoals die tussen de overheid van het Verenigd Koninkrijk en Google of tussen Nederland en Starbucks hebben veel vragen opgeroepen over de eerlijkheid van het belastingstelsel. Met openbare CBCR kan de EU de eerste stap zetten om dit vertrouwen weer terug te winnen.