Amsterdam, 6 april 2016 – De Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma ligt onder vuur vanwege frauduleuze praktijken. Hij heeft volgens het hof in strijd met de grondwet gehandeld door 15 miljoen euro aan belastinggeld te spenderen aan luxueuze uitbreidingen van zijn landgoed. Hij weigerde dit geld terug te betalen toen dat werd opgedragen door de Nationale Ombudsvrouw. De rechters oordelen nu dat hij een deel van het geld besteed aan de verbouwing binnen drie maanden terug moet betalen. Naar aanleiding van een ingediende motie van wantrouwen vergaderde het Zuid-Afrikaanse parlement dinsdag over een voorstel Zuma af te zetten. Hij heeft de stemming overleefd.

De twee Zuid-Afrikaanse politieke partijen Democratic Alliance (DA) en Economic Freedom Fighters (EFF) spande een rechtszaak aan tegen Zuma, omdat hij volgens hen in strijd met de grondwet vijftien miljoen euro spendeerde aan zaken die niets met zijn persoonlijke veiligheid te maken hebben. Hij gaf het staatsgeld uit aan een verbouwing van zijn huis, de aanleg van een zwembad, een bezoekerscentrum en amfitheater in zijn achtertuin.

Vreugdedans oppositieleider Democratic Alliance

De Zuid-Afrikaanse oppositieleider van Democratic Alliance, Maimane doet na de uitspraak van het Constitutioneel Hof in Johannesburg een vreugdedans voor de televisiecamera’s omdat hij zojuist een rechtszaak tegen president Jacob Zuma heeft gewonnen. Het hof oordeelde glashelder dat de president gefaald heeft in zijn plicht om de grondwet te respecteren en verdedigen. Hij moet Zuid-Afrika terugbetalen voor het misbruik maken van staatsgeld.

Maimane: “Ik vier deze uitspraak namens het hele Zuid-Afrikaanse volk. De uitspraak van het hof toont aan dat niemand in Zuid-Afrika boven de grondwet staat. Ook president Jacob Zuma niet.”

De hoogste rechtbank van Zuid-Afrika gaven de DA en EFF vorige week donderdag gelijk en oordeelde dat Zuma zich niet aan de grondwet heeft gehouden toen hij besloot een bevel van het Zuid-Afrikaanse anti-corruptie-orgaan te negeren. Hoeveel Zuma exact terug moet betalen binnen de daarvoor gestelde termijn van drie maanden, dat zal binnen zestig dagen worden vastgesteld door het Ministerie van Financien.

Aftreden Zuma

Volgens oppositieleider Maimane is het tijd Zuma te dwingen tot aftreden. “Hij heeft bij zijn aantreden als president gezworen de grondwet te verdedigen. Maar hij deed het tegenovergestelde.” Een motie van wantrouwen is ingediend door oppositiepartij DA. Parlementsvoorzitter Baleke Mbete, een prominente partijgenoot van Zuma, maakte afgelopen zondag bekend dat er dinsdag een vergadering plaats zou vinden binnen het parlement over een voorstel president Jacob Zuma af te zetten. Die behield tijdens het debat echter de steun van het African National Congress (ANC), Zuma’s partij welke sinds het einde van de apartheid oppermachtig is en ruim zestig procent van de parlementszetels bezit. Zuma zelf was afwezig bij het debat.

Een partijleider van het ANC erkende na het debat dat de affaire-Zuma de partij veel schade heeft berokkend. Volgens hem is er veel tijd nodig om die schade te herstellen. Mbete en andere kopstukken van Zuma’s partij zouden binnenskamers aandringen op het aftreden van de president. Dat lijkt tot dusver geen overweging voor de president.

Ook oud-vakbondsbestuurder en opinieleider Vavi geeft aan dat een vrijwillig aftreden van Zuma zeer onwaarschijnlijk is. Volgens Vavi weet president Zuma dat hij, zodra hij afstand doet van de macht, zonder meer in allerlei corruptiezaken voor de rechter wordt gesleept.

“Zuma is met zijn corruptie de verpersoonlijking van heel de huidige partij. Die staat qua moraliteit echt mijlenver af van het vroegere ANC van Oliver Tambo en Nelson Mandela.”

Vavi verklaarde afgelopen vrijdag dat een zoveelste motie om Zuma af te zetten het zeer waarschijnlijk niet zou halen omdat ANC-parlementsleden Zuma nooit zouden afzetten. Vavi geeft aan dat veel ANC-parlementariers op corruptiegebied zelf de nodige lijken in de kast hebben en Zuma om die reden nooit zouden afzetten, om hun eigen hachje te redden. Hij bleek gelijk te krijgen.

“Het is nu aan de bevolking van Zuid-Afrika. Als het ANC Zuma nu nog blijft beschermen, wijst de partij de grondwet af. Zuid-Afrikanen moeten hun stemrecht serieus gaan nemen. Zij moeten stoppen te stemmen op een partij die zich al lang niet meer bekommert om het landsbelang, maar er louter nog op is gericht één man te beschermen: haar wankelende, corrupte leider”, aldus Maimane.

Prioriteit aan onafhankelijke rechtshandhaving

Dit is geen geïsoleerd incident van corruptie voor Zuma, maar het laat zien hoe machtige publieke figuren schaamteloos handelen met publiek geld voor eigen gewin en het wijst op de wijdverbreide corruptie in Zuid-Afrika.

Een groot aantal publieke enquêtes en peilingen wijzen uit dat slechte dienstverlening en politieke corruptie – over het algemeen verbonden met elkaar – hoog op de agenda staan van het Zuid-Afrikaanse volk. De “gewone” Zuid-Afrikanen, ondervraagd voor de Global Corruption Barometer  in de Africa Survey 2015, zien hun leiders en prominente figuren in de politieke en private sector steden, provincies en de rijksoverheid uitbuiten op grote schaal.

De regering moet deze problemen aanpakken door corruptie in de top met wortel en tak uit te roeien en door prioriteit te geven aan professionele en onafhankelijke rechtshandhaving. Het feit dat de huidige president dit keer niet ongestraft wegkomt met zijn corrupte daden en er binnen het parlement is vergaderd over mogelijke afzetting, is een signaal van rijping van de democratie in Zuid-Afrika.

Transparency International & Corruption Watch

Corruption Watch, partner van Transparency International in Zuid-Afrika, werd opgericht om het publiek aan te moedigen en in staat te stellen deel te nemen in de strijd tegen corruptie en de groeiende en tastbare gevoelens van publieke verontwaardiging te kanaliseren.

Het is de eerste organisatie van het maatschappelijk middenveld in het land om het publiek aan te moedigen om hun ervaringen met corruptie te melden en vervolgens de gegevens gebruiken om instanties te confronteren en te dwingen tot actie. Corruption Watch gelooft dat het van essentieel belang om aan te tonen dat niemand boven de wet staat.

“Zolang mensen met rijkdom en politieke macht worden gezien als boven de wet, zullen onze publieke en private sector, evenals onze politieke instellingen, worden benaderd als doorzeefd met corruptie”, aldus David Lewis, directeur van Corruption Watch.

Corruption Watch lanceerde een TV-spot waarin het personeel de rol speelde van corruptie ambtenaar om te laten zien wat er moet worden gedaan om de corruptie in Zuid-Afrika te stoppen.