Amsterdam, 21 april 2016 – De gemeente Rotterdam heeft woensdag bekendgemaakt dat zij is opgelicht door de exploitant van een voormalig poppodium, die deels valse facturen heeft ingediend. Door fouten bij de afdeling vastgoed van de gemeente werd dat niet opgemerkt. Daarbij zou de stad het slachtoffer zijn geworden van een miljoenenfraude. De gemeente gaat aangifte doen tegen de fraudeur.

De gemeente Rotterdam heeft een nieuw geval van fraude. Het draait om het voormalig poppodium Waterfront aan de Boompjeskade, dat eigendom is van de gemeente. Een ondernemer huurde dit pand sinds 2010 van de gemeente. Volgens de ondernemer kon hij het pand niet exploiteren zonder verbouwingen. Hij kwam met de gemeente overeen dat hij geen huur hoefde te betalen en dat hij voor ruim 300.000 euro op kosten van de gemeente mocht verbouwen.

Bij een recentelijke interne controle bleek dat de huurder voor 8,8 miljoen euro aan facturen heeft ingediend. Ook zijn enkele facturen dubbel ingediend, waarbij enkel de datum veranderd blijkt te zijn. Toch zijn de facturen tweemaal betaald. Volgens wethouder Ronald Schneider (Leefbaar Rotterdam) is ruim 6 miljoen aan ingediende facturen uitgekeerd door de gemeente. “Alle procedures voor betalingen zijn binnen Stadsontwikkeling niet nageleefd”, aldus wethouder Schneider.

Geen verbouwingen, wel exploitatie

Daarbij komt dat het maar de vraag is of de gedeclareerde verbouwingen ook echt zijn uitgevoerd. De aannemer die de verbouwingen zou hebben uitgevoerd, is de vader van de ondernemer. Hij zou bij de fraude betrokken zijn.

Tegelijkertijd zijn er volgens bronnen bij de gemeente aanwijzingen dat een onderhuurder wel degelijk feesten organiseerde in het pand.

Volgens wethouder Schneider zijn er grote fouten gemaakt door de afdeling vastgoed. ‘’Ik ben mij kapot geschrokken. De onderste steen moet boven komen’’, aldus Schneider. De gemeente Rotterdam is bezig met het doen van een aangifte. Vrijdag wordt een intern onderzoeksrapport over het falen aan de gemeenteraad gepresenteerd. Schneider kondigt dan ook een extern onderzoek aan naar de afdeling, dat onder meer moet uitwijzen of de huurder hulp heeft gehad van iemand binnen de gemeente.

Schneider wil er alles aan doen om de onterecht betaalde miljoenen terug te vorderen. “Maar de kans dat dat gaat lukken, is klein”, geeft hij toe. Volgens bronnen zouden de BV’s van de huurder en de aannemer inmiddels zijn leeggehaald.

Onvoldoende naleving integriteitsregels bij gemeente

De gemeente Rotterdam is en blijft kwetsbaar voor fraude, omdat de integriteitsregels onvoldoende worden nageleefd. Bovendien schiet de aandacht voor het thema integer handelen tekort binnen de ambtelijke organisatie.

Dat concludeert de Rekenkamer Rotterdam in het in maart verschenen onderzoeksrapport ‘Kwetsbaar vertrouwen’. Hieruit blijkt dat vanuit de primaire behoefte om zo doelmatig en pragmatisch mogelijk te werk te gaan, vaak wordt gezocht naar methodes om zo snel en gemakkelijk mogelijk aan de wensen te voldoen’, aldus de onderzoekers. ‘Dit binnen de wettelijke kaders, maar zonder altijd voldoende rekening te houden met integriteit.’

Integriteitsrisico’s worden door het college onvoldoende onderkend. Het onderzoek laat zien dat de beheersmaatregelen om integriteit te waarborgen, in de praktijk niet altijd goed worden uitgevoerd.

Het stadsbestuur herkent zich niet in alle conclusies en vindt dat een deel van de conclusies moet worden genuanceerd. Grote inspanningen zijn verricht en er zijn veel maatregelen genomen. De Rekenkamer geeft aan dat zij verbeteringen ziet in de opzet en het bestaan van beheersmaatregelen, maar dat deze beheersmaatregelen in de dagelijkse praktijk niet hun bedoelde werking hebben.

Gemeenten kwetsbaar voor fraude

Niet alleen Gemeente Rotterdam is slachtoffer geworden van een miljoenenfraude, ook Gemeente Nijmegen en Gemeente Amsterdam kwamen recentelijk in het nieuws vanwege miljoenen die verdwenen zijn. In juli vorig jaar kreeg een slachterij, toen nog gevestigd aan de rand van Nijmegen, een verhuispremie van 27 miljoen euro om de ongeschoolde banen van de slachterij te behouden, waarvan 21 miljoen direct werd uitgekeerd door de gemeente.

Het idee is dat de slachterij opnieuw zou beginnen in Cuijk in Noord-Brabant, maar van verhuizen komt het niet. Wegens plotseling verslechterde marktomstandigheden ziet de slachterij zich genoodzaakt het bedrijf stil te leggen. Het bedrijf sluit toch haar deuren met als resultaat 21 miljoen euro aan overheidsgeld verdampt en 250 werknemers op straat.

Ook Gemeente Amsterdam is onlangs gedupeerd door een miljoenenfraude. In oktober vorig jaar vond er door middel van een “geraffineerde constructie” een verduistering plaats van miljoenen euro’s bij Gemeente Amsterdam en werd zij bestolen door een van haar eigen ambtenaren.

Gebrek aan kennis & transparantie bij gemeenten

Gemeenten lijken kennis te missen om misbruik, oneigenlijk gebruik of fraude aan te pakken. Het is noodzakelijk voor gemeenten om vorm en inhoud te geven aan het bestrijden van fraude in het gemeentelijke domein. Echter is dit terrein voor gemeenten relatief nieuw en onbekend. Dat zet de deur naar fraude, misbruik of oneigenlijk gebruik open, zeker wanneer een gemeente organisatorische processen niet op orde heeft.

Vaak is het gebrek aan transparantie het grootste risico. De afgelopen jaren is de roep om transparantie van specifieke financiële informatie gegroeid. Het vrijgeven van bestuurlijke en financiële informatie van gemeenten en provincies past goed in het streven naar een open overheid. Er is nog heel wat te verbeteren op dit vlak, onder andere dat financiële informatie specifieker en beter te vergelijken moet zijn en dat er meer vraag naar informatie is door zowel gemeenten als burgers, beide nationaal en internationaal. Ook moet de toegankelijkheid van de informatie voor belanghebbenden vergroot worden: deze informatie is tot nu toe nog vrijwel exclusief het werkterrein van specialisten.

Om fraude in het gemeentelijke domein effectiever aan te pakken is het zaak om de bestaande kennis beter te delen met de betrokken partijen. Daarnaast zullen gemeenten de handhavingscapaciteit in het gemeentelijke domein moeten versterken. Gemeenten hebben de laatste jaren veel geïnvesteerd in de verbetering van de gemeentelijke handhaving op het terrein van de bestrijding van uitkeringsfraude. Het instrumentarium dat hiervoor is ontwikkeld, gaat veelal uit van individuele fraudeurs. In andere gemeentelijke domeinen heeft fraude een meer georganiseerd karakter, is de fraude minder eenduidig vast te stellen en betreft het vaak ondernemingen in plaats van individuen. Dit vraagt om een ander type expertise dan nu aanwezig binnen deze gemeentelijke afdelingen.