Amsterdam, 4 mei 2016 – De Kamer van Koophandel (KvK) heeft zelf onderzoek gedaan naar de mogelijkheden het handelsregister beschikbaar stellen als open data. Een rapport getiteld ‘Verkenning naar de mogelijkheden om Handelsregisterinformatie als open data ter beschikking te stellen’ ligt inmiddels al twee maanden bij het Ministerie van Economische Zaken, maar is nog steeds niet aan de Tweede Kamer gestuurd. 

Een breed gedragen motie van Kamerlid Verhoeven (D66) uit november 2015, vroeg de regering met een onderzoek te komen om het Handelsregister te ontsluiten als open data en de Kamer hierover in het voorjaar van 2016 te informeren. Er lagen twee overwegingen ten grondslag aan de motie. Ten eerste zou een openbaar Handelsregister goed zijn voor de economie, handel en investeringen en kan het leiden tot innovatie in dienstverlening. Ten tweede hebben veel van de ons omringende landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, België en Noorwegen, het Handelsregister openbaar gemaakt.

Uit interne mails van de KvK, verkregen d.m.v. een Wob-verzoek van Open State Foundation, blijkt dat dit onderzoek door de KvK zelf gedaan is. De uitkomst ligt inmiddels enkele maanden bij het Ministerie van EZ, maar is (nog) niet doorgestuurd aan de Tweede Kamer. Uit de interne mails blijkt verder dat dit rapport van de KvK alleen nog zal worden getoetst door een nog niet bekend gemaakt extern bureau. Open State Foundation is van mening dat het ontsluiten van handelsregisterinformatie als open data van groot belang is voor de economie, handel, innovatie en transparantie. Dit vereist volgens hen een gedegen onafhankelijk onderzoek.

Open data en het handelsregister

In april 2016 publiceerde Acces Info Europe het rapport ‘It’s none of your business!‘. Dit rapport bekijkt de toegang tot handelsregisters in Europa, en schetst de 10 obstakels om toegang tot deze informatie te verkrijgen. Obstakels zijn: diverse beperkingen op het gebied van openbaarheid van informatie, beperkingen in de wet op de handelsregisters, de data is alleen toegankelijk voor burgers van de betreffende lidstaat, de data is alleen toegankelijk op record-by-record basis, er zijn (hoge) kosten verbonden aan toegang tot record-by-record of bulk data, je hebt bepaalde data nodig om te vinden wat je zoekt, er is een limiet om de data te hergebruiken en privacy is een obstakel… tenzij je betaalt.

Ook in Nederland is een flink aantal van deze obstakels aanwezig. In beginsel kan iedereen toegang krijgen tot het register, maar men moet registreren en betalen voor daadwerkelijke inzage in de data. Deze data is vervolgens in pdf format beschikbaar (tegen extra kosten), waardoor hergebruik niet makkelijk mogelijk is. Ook kan niet gezocht worden op personen: je moet weten naar welk bedrijf of organisatie je op zoek bent. Zo is het in het kader van belangenverstrengeling momenteel niet mogelijk van een persoon te checken of ze al hun nevenactiviteiten netjes hebben opgegeven (de KvK registreert bijvoorbeeld ook besturen van verenigingen en stichtingen en eigendom van bv’s).

Arjan El Fassed, directeur van Open State Foundation, zegt: ‘De publieke middelen die de Kamer van Koophandel nu al krijgt, zijn meer dan voldoende voor de uitvoering van deze taak’. Volgens El Fassed schermen de KvK en minister Kamp met grote financiële problemen die zouden ontstaan wanneer het handelsregister openbaar toegankelijk zou worden. Nu betalen ondernemers voor de verplichte registratie, betaalt een ieder voor raadpleging van het register en verdient de KvK aan de verkoop van informatie. Die inkomsten vallen weg mocht het Handelsregister openbaar worden. ‘Maar’, stelt El Fassed, ‘dit argument wordt gebruikt om te verhullen dat de KvK in Nederland veel geld kwijt is aan hoge reorganisatielasten en een miljoenenkostende ict-huishouding.’

Onderzoek Rekenkamer

Eerder deed de Nederlandse Rekenkamer onderzoek naar (het stelsel van) basisregistraties in Nederland, waaronder het handelsregister. Daaruit kwam naar voren dat gegevens over personen, bedrijven en gebouwen eenmalig worden ingewonnen en daarna meervoudig gebruikt kunnen worden door de overheid. Burgers kunnen echter in de knel komen door fouten in de basisregistraties, omdat deze snel gedeeld en verspreid worden door diverse instanties. “Het rechtzetten van onjuiste gegevens bij meerdere overheidsinstanties is voor burgers een vrijwel onmogelijke opgave,” aldus de Rekenkamer.

Op het punt van de financiering van de basisregistraties concludeert de Rekenkamer dat transparantie inzake kosten en baten ontbreekt. Bovendien zijn de kosten en baten van de basisregistraties niet evenwichtig over de verschillende stakeholders verdeeld. Dit vormt een hindernis voor de verdere ontwikkeling van (het stelsel van) de basisregistraties. Het hanteren van tarieven voor het afnemen van gegevens uit de basisregistraties, werpt drempels op voor het (her)gebruik van deze gegevens. Ook worden daardoor de mogelijkheden beperkt om gegevens uit basisregistraties als open data ter beschikking te stellen.

Open data format registers

Om registers bruikbaar te maken voor derden, is het van belang dat de volledige dataset toegankelijk is. TI-NL schreef samen met Open State Foundation een ingezonden brief op Volkskrant.nl, waarin bepleit werd dat er een openbaar register komt waarin de uiteindelijk belanghebbenden (Ultimate Beneficial Owners, UBO) van juridische structuren zijn weergegeven. Aangezien de Kamer van Koophandel de vermoedelijke houder van het register wordt, spelen bovenstaande zorgen des te meer. Juist voor het doel van het UBO register: het voorkomen van witwassen en financiering van terrorisme, is het erg nuttig wanneer de volledige dataset van het register als open data format beschikbaar is. Pas dan kunnen gegevens gecombineerd worden, verbanden worden blootgelegd en opvallende afwijkingen worden gesignaleerd.

De “businesscase” van de KvK doet de vraag rijzen hoe het verdienmodel van de KvK eruit ziet en hoe de kosten van de KvK zich verhouden tot de inkomsten en subsidies die zij ontvangen. En dan blijkt de KvK als ZBO zelf geen jaarrekening te publiceren, ook niet tegen betaling.

Uiteindelijk is een echt open register beter voor de markt, beter voor het publiek en onze veiligheid.