Amsterdam, 24 mei 2016 – Nederland en de EU zullen de SDGs in 2030 niet halen als zij hun beleid onveranderd laten. Dat concluderen veertig organisaties in een rapport overhandigd aan minister Ploumen op 19 mei tijdens de conferentie ‘Ready for Change’, de belichaming van een samenwerking tussen Woord en Daad, de Stichting Max van der Stoel en Partos waarbij de Sustainable Development Goals hoog op de agenda staan. Wat in ieder geval duidelijk is geworden, is dat corruptie ontwikkeling in de weg staat. Corruptiebestrijding is van significant belang bij het aanpakken van wereldproblemen zoals armoede, oorlogen, klimaatverandering en milieuvervuiling. Wat moet anders om de doelen te kunnen behalen?

In september 2015 kwamen leiders van over de hele wereld bijeen om nieuwe doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling (SDGs) te lanceren. De SDGs focussen op een brede agenda en de conferentie ‘Ready for Change?’ heeft de nadruk gelegd op het belang van de uitvoering van deze agenda. Implementatie vereist een gezamenlijke inspanning van overheden, onderzoeksinstellingen, de particuliere sector en maatschappelijke organisaties. Vertegenwoordigers van al deze partijen gingen de dialoog aan tijdens de internationale conferentie ‘Ready for Change’, waar ook Transparency International Nederland bij aanwezig was. Zij schreven een rapport met aanbevelingen die zullen helpen bij het behalen van de werelddoelen vastgesteld door de Verenigde Naties.

SDGs voor vermindering van corruptie

Uit het recente schandaal rondom de Panama Papers is gebleken wat de omvang is van de offshore-industrie en de corruptie die dit voedt. Regeringen over de hele wereld zijn aangespoord in actie te komen en hebben opgeroepen tot wereldwijde inspanningen voor het uitschakelen van corruptie. Deze gesprekken worden weerspiegeld in de conclusies van David Cameron’s wereldwijde anti-corruptie-top in Londen op 12 mei.

Gelukkig bestaat er al een algemeen kader voor deze actie. Door lekken of schandalen hebben regeringen over de hele wereld zich gecommitteerd zich in te zetten voor een hoopvolle toekomstvisie in het onderschrijven van de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties in september 2015. Deze doelen bevatten voor het eerst duidelijke doelstellingen voor de vermindering van omkoping, corruptie en illegale geldstromen.

Het wereldwijde besluit om doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling aan te nemen, biedt een zinvol traject voor samenlevingen over de hele wereld wat betreft menselijke ontwikkeling, economische groei en bescherming van het milieu. Deze doelen zijn universeel gericht op transformatie – alle landen, zowel ontwikkelde- als ontwikkelingslanden hebben toegezegd om de doelen in eigen land uit te voeren.

SDG #16: vrede, rechtvaardigheid en sterke instituties

SDG #16 bevordert vrede, rechtvaardigheid en sterke instituties. Een van de belangrijkste doelstellingen opgenomen onder SDG #16 luidt: “Aanzienlijke vermindering van corruptie en omkoping in al haar vormen.” Andere belangrijke toezeggingen zijn het ontwikkelen van effectieve, verantwoordelijke en transparante instituties, en de versterking van de toegang tot informatie en deelname aan openbare besluitvorming.

Een lange strijd lijkt eindelijk vruchten af te werpen. Jarenlang hebben civil-society groepen uit de hele wereld moeten vechten en lobbyen om hun doeleinden een plek te kunnen geven in het document. Transparency International was één van de voorvechters die lobbyde voor SDG #16 om  toegang tot gerechtigheid voor iedereen te verzorgen en te bouwen aan effectieve, betrouwbare en inclusieve instituties op alle niveaus.

In de afgelopen 20 jaar is er bij internationale bijeenkomsten veel gesproken over het aanpakken van corruptie en de gevolgen die corruptie met zich brengt, maar nooit eerder is er actie ondernomen op deze manier. Met het accepteren van deze doelstellingen wordt voor het eerst door wereldleiders officieel ingezien dat corruptie niet een op zichzelf staand probleem is, maar dat corruptiebestrijding een middel kan zijn om tevens andere wereldproblemen aan te pakken zoals armoede, klimaatverandering en milieuvervuiling, geweld en oorlogen.

Corruptie is geen op zichzelf staand probleem. Corruptiebestrijding is een middel om andere wereldproblemen aan te pakken, zoals armoede, klimaatverandering en milieuvervuiling, geweld en oorlogen.

Invulling van deze doelen vraagt ​​om directie actie om targets te verfijnen, de vooruitgang te meten en te zorgen voor monitoring en verantwoording. Het vereist verdere politieke betrokkenheid en actie om de middelen en het beleid voor verandering en vooruitgang mogelijk te maken. Deze oproep tot actie is mondiaal, regionaal, nationaal en lokaal en nodigt alle actoren uit – publieke, private en maatschappelijke organisaties – om de uitdagingen en kansen van de implementatie en het mobiliseren van middelen te omarmen.

De EU heeft al uitstekend leiderschap getoond in sommige facetten van corruptiebestrijding, zoals bij het transparanter maken van extractieve bedrijven. Momenteel ligt er een wetsvoorstel op de onderhandelingstafel van de EU die alle ondernemingen verplicht om hun belastingen rapporteren op basis van Country-By-Country-Reporting. Dit is het soort ‘win-win-wetgeving’ die transparantie kan brengen, nodig om corruptie en illegale geldstromen te bestrijden in zowel de ontwikkelde als de ontwikkelingslanden.

Speciaal adviseur van de Europese Commissie voor Duurzame Ontwikkeling zal in juni 2016 haar visie presenteren op hoe de EU kan bijdragen aan de SDGs. Deze beleidsdialoog zal nagaan hoe de EU-instellingen, in samenwerking met de lidstaten, de wereld kan leiden bij het vaststellen en het bereiken van ambitieuze anti-corruptie doelen in het kader van het VN-proces, en ervoor te zorgen dat schandalen als de Panama Papers tot het verleden behoren.

Belastingontduiking staat ontwikkeling in de weg

Tijdens de conferentie werd belastingontduiking in het bijzonder als een significant struikelblok voor ontwikkeling beschouwd. De veertig organisaties zijn van mening dat belastingontduiking door multinationals eerlijke ontwikkeling in de weg staat. Jaarlijks lopen ontwikkelingslanden tot wel honderd miljard dollar mis door belastingontduiking. Dit staat volgens de organisaties gelijk aan het viervoudige van alle onderwijskosten voor alle kinderen in de wereld. Mede dankzij Nederlandse trustkantoren gaat de ontduiking multinationals makkelijk af. Het is belangrijk om dat aan te pakken, aangezien belasting voor ontwikkelingslanden de meest duurzame en grootste bron van financiering is.

Voor Transparancy International belangrijke vragen zijn onder andere:

1. Hoe creëert de EU samenhang in de vele externe beleidsvormen – ontwikkelingshulp, handel en investeringen, maatschappelijk verantwoord ondernemen – die een impact kunnen hebben op wereldwijde corruptie?
2. Welke impact zullen de SDGs van de Verenigde Naties hebben op de monitoring van de voortgang van de EU op het gebied van de rechtsstaat en corruptiebestrijding in de lidstaten, bijvoorbeeld door middel van het EU anti-corruptierapport, het monitoren van de regelingen voor Bulgarije en Roemenië, en het rechtstaat-controlemechanisme dat zojuist is ingeroepen voor Polen?
3. Hoe kan de EU macht uitoefenen op nationale wetten, zoals het huidige voorstel over Country-By-Country-Reporting van fiscale informatie door multinationals, om zo SDG #16 te bereiken?
4. Wat betekent de verbintenis voor meer verantwoording en transparante instituties voor beleidsvorming en uitgaven van de EU-instellingen zelf?