Amsterdam, 13 mei 2016 – Na een sessie van 18 uur stemde de Braziliaanse senaat in de ochtend van 12 mei vóór de afzetting van President Rousseff. Zij zou zich schuldig hebben gemaakt aan gesjoemel met cijfers in een begroting. In totaal stemden 55 senatoren voor het doorzetten van de afzettingsprocedure en slechts 22 tegen. De vice-president van Rousseff, Michel Temer, neemt haar plaats onmiddelijk in.
De beschuldigingen aan het adres van Rousseff hebben in deze procedure niet te maken met de grootschalige corruptie waar zij en haar voorganger Lula da Silva mee in verband worden gebracht. Het onderzoek richt zich op de manipulatie van cijfers en het illegaal bewegen van overheidsgelden via door de staat gecontroleerde entiteiten, teneinde een begrotingstekort te verhullen. Rousseff ontkent de beschuldigingen en beweert dat de afzettingsprocedure een coup d’état van haar tegenstanders is.
Een turbulente afzetting
Een grote meerderheid van het Braziliaanse Lagerhuis stemde in april al in in met de afzetting van President Rousseff. De onlangs benoemde interim-voorzitter van het Lagerhuis, Waldir Maranhao, verklaarde afgelopen maandag deze stemming echter vanwege ‘procedurele fouten’ ongeldig. Dit bericht veroorzaakte een val van de Braziliaanse beurzen en leek wederom een symptoom te zijn van de politieke verlamming waar het land al lange tijd in verkeert. De Senaat weigerde het besluit van Maranhao te erkennen en gaf aan de eigen stemming door te zetten, waarna de nieuwe interim-voorzitter spoedig zijn besluit weer introk.
Voor Rousseff begint nu een schorsingsperiode van 180 dagen, waarin afgevaardigden van de Senaat haar zullen verhoren en zij de kans krijgt zich te verdedigen tegen de aanklachten. Minstens tweederde van de Senaat zal haar vertrek nogmaals moeten bevestigen om de afzetting definitief te maken. Marc Bessems, correspondent Latijns-Amerika van de NOS meent dat Rousseff weinig kans maakt om terug te keren als President: ‘Ze moet zich nu richten op haar verdediging, maar lijkt bij voorbaat al kansloos’. Velen brengen het gedwongen aftreden van de President in verband met de grote corruptieschandalen, economische achteruitgang en politieke instabiliteit waar het land onder haar leiding in verzeild is geraakt. Het is nu aan vice-president Michel Temer om in deze roerige periode het land onder controle te krijgen.
Opvolger: Michel Temer
Vice-president Michel Temer is de voorzitter van de PMDB, de grootste partij in Brazilië, die in maart ophef veroorzaakte door uit de regeringscoalitie te stappen. Temer krijgt met zijn aanstelling ook de diepgewortelde corruptieproblematiek op zijn bord, één van de katalysatoren van de economische achteruitgang in Brazilië. Zelf wordt hij ook verdacht van betrokkenheid bij het Petrobras-schandaal. Er loopt op dit moment onder andere een onderzoek naar een bedrag van 1.5 miljoen dollar dat hij van een bouwbedrijf zou hebben ontvangen dat met Petrobras samenwerkt. Legale campagne donaties, volgens Temer. Zijn partijgenoten zijn bovendien ook op grote schaal betrokken bij verschillende schandalen. Senaatsleider Renan Calheiros, de volgende in lijn voor het interim-presidentschap, is onderwerp van 7 onderzoeken in de Petrobras-affaire. Eduardo Cunha werd onlangs van zijn positie als voorzitter van het Lagerhuis geschorst na het verhinderen van een corruptieonderzoek.
Toen de afzetting na de stemming in het Lagerhuis reëel leek te worden, beschuldigde Rousseff de vice-president van het plannen van een parlementaire coup. Temer reageerde hierop door te wijzen op de overduidelijke meerderheid in het Lagerhuis en de 70% van de Braziliaanse bevolking die voor de constitutionele afzettingsprocedure was. Van een coup van zijn kant was geen sprake, aldus Temer. Hij zou zich het afgelopen jaar niet bezig hebben gehouden met deze zaak en zich juist hebben ingezet voor een proces van nationale eenheid ‘om het land uit haar crisis te tillen’.
Het is maar de vraag of de afzetting van Rousseff leidt tot een stabieler Brazilië. Temer zal moeilijke keuzes moeten maken over het economisch beleid en prangende sociale kwesties, zonder de legitimiteit van een gekozen presidentschap te genieten. Na de bekendmaking van de Senaatsstemming vroeg Temer de Braziliaanse bevolking om ‘vertrouwen te hebben in de waarden van ons volk en ons vermogen om de economie te herstellen’. Indien Rousseff niet terugkeert, zal Michel Temer het presidentschap op zich nemen tot de volgende verkiezingen in 2018.