Amsterdam, 20 mei 2016 – Tijdens de Breakfast Club bood Gerrit van Doorn, bestuurslid van Transparency International en oprichter van het Fair Business Institute, praktische handvaten om met corruptie  en steekpenningen om te gaan, omdat vrijwel iedere ondernemer over de grenzen hier mee te maken krijgt. Het event werd georganiseerd door Crosswise works, een ontwikkelingsorganisatie die bedrijven, NGOs en overheden helpt in het werken aan een betere wereld. 

Tijdens de bijeenkomst ‘Ondernemen Zonder Grenzen Breakfast Club‘ gaf Gerrit van Doorn, bestuurslid van Transparency International Nederland, deelnemers meer inzicht in wat corruptie behelst én wat je er tegen kan doen als je als ondernemer in een situatie van corruptie terecht komt.

Het gevarieerde publiek bleek terug te kunnen vallen op een scala aan anekdotes over dubieuze praktijken uit landen als Mozambique, Afghanistan en Kenia. “Maar in Nederland is er ook corruptie”, waarschuwt van Doorn, “niet in de vorm van smeergeld en steekpenningen, maar meer in de vorm van mensen die functies bekleden die op gespannen voet met elkaar leven of in de vorm van vriendjespolitiek. Daarom is transparantie ook hier erg belangrijk.”

Risico’s voor ondernemingen

De risico’s die je als onderneming of organisatie loopt als het gaat om corruptie zijn afhankelijk van diverse factoren, zoals: het land waar je zaken doet; de sector waarin je actief bent; de mate waarin je afhankelijk bent van publieke instanties voor het verkrijgen van vergunningen en licenties; de mate waarin je afhankelijk bent van overheidsopdrachten voor de afzet van jouw product of dienst; en, of je gebruik maakt van lokale agenten, tussenpersonen of consultants in jouw internationale activiteiten.

In sommige opzichten zal het risico dat je loopt schade te ondervinden door corruptie, te relateren zijn aan de kenmerken van jouw organisatie, bijvoorbeeld als MKB-bedrijf. Verschillende factoren dragen ertoe bij dat het MKB over het algemeen bloot staat aan grotere risico’s dan grote ondernemingen.

1 op 4 betaalt steekpenningen

Corruptie vormt wereldwijd een groot probleem. Zo vertelde Van Doorn dat de BBC in 2010 stelde dat corruptie het meest bediscussieerde mondiale probleem is en dat wereldwijd één op de dertig dollars binnen het bruto binnenlands product opgaat aan steekpenningen. Uit de Global Corruption Barometer 2013 van Transparency International blijkt dat een op vier mensen over de hele wereld steekpenningen hebben betaald. In landen waar steekpenningen endemisch zijn geworden, kunnen ze fungeren als een soort regressieve belasting op de armen, wat kan resulteren in het verhinderen van toegang tot basisdiensten voor huishoudens met lage inkomens. Toch is er ook hoop: volgens van Doorn staat er in Afrika een generatie op van jongeren die genoeg hebben van corruptie. “Met hen is het prima samenwerken.”

Wanneer je zaken wil doen in een land waar de overheid niet goed functioneert, “laten we zeggen vanaf plek 75 op de Corruption Perceptions Index”, aldus van Doorn, blijven investeerders ook vaak weg. De financiële risico’s zijn dan te groot en dan neemt een investeerder niet genoegen met 10 of 12% rendement maar willen ze dat je 40% rendement haalt. Daar moet je van te voren rekening mee houden. Verwerk je het in je plan of besluit je juist na deze afweging om je hele plan te annuleren? Het zal hoe dan ook geen makkelijke afweging zijn.

Transparency International heeft in 2013 een rapport uitgebracht waarin de principes in het bedrijfsleven ter bestrijding en voorkoming van omkoping uitgebreid worden behandeld. Het biedt een kader voor bedrijven om alomvattende anti-corruptieprogramma’s te ontwikkelen. Veel bedrijven voeren helemaal geen anti-omkopingsbeleid of implementeren het beleid weinig effectief. Transparency International stimuleert bedrijven het gebruik van deze principes als uitgangspunt voor de ontwikkeling van hun eigen anti-omkopingsprogramma’s te nemen of voor het benchmarken van al bestaande programma’s.

Kortetermijngeheugen bij steekpenningen

Als kleinschalige ondernemer zal je voornamelijk in aanraking komen met kleinschalige vormen van corruptie. Daar kun je jezelf wel degelijk tegen wapenen, zegt van Doorn: “Zorg dat je dingen schriftelijk bevestigd krijgt. Wie is zijn of haar baas? Zorg dat die baas dan ook een formele bevestiging krijgt. Natuurlijk, ze vinden het niet leuk en je wordt raar aangekeken. Maar het kan je wel helpen om schone vingers te behouden.”

Nog een tip: ken de wet! “In voormalige Engelse koloniën als Kenia of India staat er heel veel op papier. Alles wat wél of niet mag kun je gewoon vinden. Dus als je de wetgeving en procedures goed kent, kun je daar op terugvallen. Een land als Angola is een ander verhaal: daar staat veel minder vastgelegd op papier en ben je dus meer overgeleverd aan de grillen en grollen van de lokale ambtenarij.”

Vanuit het publiek werd gevraagd of het daadwerkelijk zin heeft om de ambassade te benaderen voor hulp? “Ja, gelijk doen! Want dan verplaats je de situatie naar hogere kringen en dat kan erg voordelig uitpakken. Sowieso is het handig om hulp in te schakelen van mensen die de situatie beter kunnen inschatten: maak dus gebruik van de kennis van anderen. Overigens hebben de meeste corrupte ambtenaren een kortetermijngeheugen als het om steekpenningen gaat: je hoeft echt niet bang te zijn dat je een rood kruisje achter je naam krijgt wanneer je diens baas erop aanspreekt.”

Factuurtje

Eigenlijk pleit van Doorn voor een zero-tolerancebeleid om de keten te breken. Wees duidelijk, zet het bijvoorbeeld op je website. Daarop kun je terugvallen en hoef je niet steeds uit te leggen waarom je als individu weigert om smeergeld te betalen.

Overigens stelde een van de bezoekers dat steekpenningen in Nederland nog steeds fiscaal aftrekbaar zijn, mits ze te traceren zijn. Dus als je besluit om je in dubieuze zaken te storten: vraag dan wel even om een factuurtje!

Blog: Ondernemen zonder Grenzen, Gerrit van Doorn – Over omgaan met corruptie