Amsterdam, 10 juni 2016 – Rondom het Nederlandse EU-voorzitterschap volgt TI-NL ontwikkelingen op het gebied van transparantie en anti-corruptie binnen de EU. Deze week lieten verschillende organisaties, waaronder ook de Europese beroepsorganisatie voor lobbyisten, zich horen in een brief over de huidige lobbyregelgeving binnen de EU. Het vrijwillige lobbyregister in Brussel moet stevig worden hervormd, zo vinden zij. Niet alleen moet dit verplicht worden, ook zouden alle EU-instituties onder het register moeten vallen. De steun van de lobbyisten is een belangrijke stap naar een beter lobbyregister. De EU werkt momenteel aan een voorstel voor het verplichte register.

Aanbevelingen

De brief die afgelopen week werd gepubliceerd was een initiatief van Transparency International EU (TI-EU) en werd ook ondertekend door de Society of European Affairs Professionals (SEAP), de European Public Affairs Consultancies’ Association (EPACA), de Council of Bars and Law Societies of Europe (CCBE) en enkele andere overkoepelende verbanden zoals het European Youth Forum en het Social Platform. In de brief wordt aangedrongen op snelle hervormingen van het lobbyregister.

Het draagvlak voor en het vertrouwen in de EU binnen de samenleving lijkt af te nemen en daarom is het van vitaal belang dat er meer transparantie wordt geboden over besluitvorming. Belangenvertegenwoordiging is een essentieel onderdeel van de democratie, maar wanneer dit niet transparant en evenwichtig plaatsvindt doet dit juist afbreuk aan het democratisch gehalte.

In de brief vragen de organisaties om het lobbyregister verplicht te maken. Daarvoor zal er een effectief systeem moeten komen dat alle organisaties motiveert zich te registreren, bijvoorbeeld door niet-geregistreerde lobbyisten te weren. Verder wordt gevraagd het register betrekking te laten hebben op alle EU-instituties die betrokken zijn bij het besluitvormingsproces, inclusief de Raad van Ministers. Het huidige register omvat slechts de Europese Commissie en het Europese Parlement, waarbij de Raad van Ministers alleen een toezichthoudende rol heeft.

Tot slot moeten er betere wettelijke definities, monitoringsprocedures, handhavingsmechanismen en sancties komen voor het register. Bij overtreding van de regels moeten er sancties kunnen worden opgelegd na een eerlijk proces voor een onafhankelijke instantie, met de mogelijkheid om in beroep te gaan. Het is de bedoeling dat deze hervormingen zo min mogelijk administratieve last meebrengen voor lobbyisten.

De aanbevelingen in de brief zijn in lijn met de bredere aanbevelingen van Transparency International (TI) over transparanter lobbyen in de EU. TI vindt dat de instituties van de EU zelf ook een belangrijke rol spelen in het transparanter maken van lobbyactiviteiten. Zo zouden de instituties alle gesprekken die zij met lobbyisten hebben moeten publiceren met verwijzing naar de specifieke wetgevingsdossiers die zijn besproken.

De Commissie heeft bij haar aantreden eind 2014 beloofd de gesprekken met lobbyisten te publiceren, maar tot op heden wordt dit slechts door enkele Eurocommissarissen volledig gedaan. Ook vindt TI dat alle geschreven input van lobbyisten moet worden gepubliceerd. Veel lobbyisten schrijven zelf amendementen op wetgeving die vervolgens worden gebruikt door Europarlementariërs.

Steun lobbyisten en advocaten belangrijk

Het feit dat ook de Europese beroepsorganisaties van lobbyisten en advocaten de brief hebben ondertekend, geeft een belangrijk signaal af aan de EU: “The fact that representatives of all these different organisations have come together to say the rules which govern them aren’t strong enough speaks volumes,” aldus Daniel Freund van TI-EU. ”The EU can no longer ignore the flaws in the current lobbying rules.”

Lobbyisten hebben eerder geprobeerd via zelfregulatie hun activiteiten transparanter te maken, maar zien ook dat de regels voor iedereen hetzelfde zouden moeten zijn in de sector: “Lobbyists realise that the self-regulation approach has failed and support a mandatory system that ensures that the same rules and transparency standards for everyone. In the current system it is often the most transparent that end up in the spotlight – not those that are keeping all their activities hidden,” legde Daniel Freund de positie van lobbyisten uit.

Dat de overkoepelende organisatie van advocaten ook de noodzaak van het register inziet, is een belangrijk gegeven. Veel advocatenkantoren proberen wel invloed uit te oefenen op besluitvorming namens hun klanten maar zijn niet geregistreerd als lobbyist, zo bleek eind vorige maand uit onderzoek van The Alliance for Lobby Transparency and Ethics Regulation (ALTER-EU): “Our analysis shows nine cases of law firms, many of whom promote their EU lobby operations on their website, but who have not signed up. We believe that these nine are just the tip of the iceberg.” De steun voor het verplichten van het lobbyregister van de Europese organisatie voor advocaten is daarom erg welkom. “We believe it would be better if the EU moves to a mandatory system with ideally, a proper legal basis,” sprak Simone Cuomo van CCBE.

Verplicht lobbyregister hard nodig

Het verplichte register is een broodnodige ontwikkeling binnen de EU. Het huidige vrijwillige register laat veel te wensen over. Uit eerder onderzoek van TI bleek dat meer dan de helft van de invoeren in het huidige register onvolledig, onnauwkeurig of gewoon onbruikbaar waren. De voorbeelden zijn talrijk en laten zien dat zelfs wanneer lobbyisten registreren dit niet wil zeggen dat de informatie bruikbaar is.

In een ander onderzoek heeft TI geprobeerd de omvang van de Brusselse lobby te bekijken. Het onderzoek vond plaats tussen december 2014 en juni 2015. Uit het onderzoek komt naar voren dat de Europese Commissie gedurende die zeven maanden 4318 gesprekken met lobbyisten voerde, waarvan driekwart met lobbyisten van bedrijven. Google, General Electric en Airbus mochten het vaakst aanschuiven bij de Commissie, allen met tussen de 25 en 29 meetings.

Eind vorige maand liep de openbare consultatie voor het voorstel voor hervormingen van het lobbyregister af. Nu gaat de Commissie kijken wat het kan met de opmerkingen die zijn ingediend door verschillende organisaties, waaronder ook TI. Dat de beroepsorganisaties voor lobbyisten en advocaten zich ook hebben uitgesproken voor een verplicht register maakt duidelijk dat het verbeteren van transparantie over lobbyen breed gedragen wordt.

Ook binnen de EU lijkt er voldoende steun te zijn voor een verplicht lobbyregister met strengere regelgeving en bijbehorende straffen. In 2011 liet de Raad al weten open te staan voor het idee om ook aan te sluiten bij het lobbyregister en ook het Europees Parlement zit op het voorstel te wachten. Verder heeft EU-ombudsman Emily O’Reilly al meermaals druk op de Commissie gezet om het voorstel zo sterk mogelijk te maken. Het is nog niet bekend wanneer het voorstel precies zal komen, maar duidelijk is dat er veel van wordt verwacht.