Amsterdam, 16 november 2016 – Een op de drie mensen die in Europa en Centraal Azië wonen denken dat corruptie één van de grootste problemen is waar hun land mee kampt, blijkt uit een vandaag gepubliceerd rapport van TI. In Moldova, Spanje en Kosovo is dat zelfs twee derde van de ondervraagden, wat laat zien dat het in die landen urgent is actie te ondernemen tegen machtsmisbruik en corruptie.

Nederland scoort veel lager op dit punt: 17 procent van de ondervraagden antwoordde dat corruptie één van de grootste problemen is waar hun land mee kampt. De grootste zorgen zijn volgens Nederlanders immigratie (57 procent), zorg (51 procent), veiligheid (47 procent) en economie en werkeloosheid (45 procent).

Toch lijkt ook in Nederland de zorg om corruptie toe te nemen: hoewel 44 procent antwoordde dat het corruptielevel in Nederland hetzelfde is gebleven, antwoordde ook 44 procent dat het level is toegenomen. Slechts 6 procent dacht dat het level van corruptie is afgenomen.

Waar in Nederland beduidend laag gescoord werd, is in de meldcultuur: 53 procent van de respondenten antwoordde dat burgers bang zijn corruptie te melden. Bijna hetzelfde percentage (52 procent) denkt daarentegen wel dat de meest effectieve manier van corruptiebestrijding door een gewone burger is dat deze melding maakt van corruptie.

Het nieuwe rapport van Transparency International (TI) laat zien dat mensen bang zijn corruptie te rapporteren.

Europa en Centraal Azië

Transparency International heeft ongeveer 60.000 inwoners van 42 landen in Europa en Centraal Azië gesproken over hun ervaringen met corruptie in hun dagelijkse leven. Met de bevindingen is het rapport ‘People and Corruption: Europe and Central Asia‘, wat onderdeel uitmaakt van de Global Corruption Barometer 2016 serie.

Bijna een derde van de inwoners van genoemde regio’s geloven dat hun ambtenaren en beleidsmakers zeer corrupt zijn, en het merendeel vindt dat hun overheden te weinig doet om corruptie een halt toe te roepen.

Meer dan de helft van de landen in de EU (53 procent), EU kandidaatlanden (53 procent) en Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), voornamelijk voormalige Sovjet Unie landen, (56 procent) zegt dat hun overheden gefaald hebben corruptie tegen te gaan. Ook in Nederland vindt men dat de overheid te weinig onderneemt om corruptie tegen te gaan: meer dan de helft van de respondenten (53 procent) vindt dit, ten opzichte van 38 procent die vindt dat de overheid genoeg doet. De overheden van Oekraïne (86 procent), Moldova (84 procent), Bosnië en Herzegovina (82 procent), en Spanje (80 procent) werden het slechtst beoordeeld door hun inwoners.

Gemiddeld betaalde één op de zes huishoudens een steekpenning voor het gebruik van een publieke dienst. Hoewel dit aantal in de EU-lidstaten lager ligt, blijkt dit aantal verder richting oosten steeds meer toe te nemen; de hoogste scores werden behaald in Tajikistan (50 procent), Moldova (42 procent), Azerbaijan, de Kyrgysche Republieken Oekraïne (38 procent), en Rusland (34 procent). Roemenië had van de EU Lidstaten de hoogste score met 29 procent, gevolgd door Litouwen met 24 procent.

In rijke landen gelooft bijna twee derde van de mensen (65 procent) dat de elite teveel invloed heeft op beleid, in vergelijking met 44 procent in de EU kandidaatlanden en 46 procent in GOS landen. Dit percentage ligt dus aanzienlijk hoger. In Spanje piekte dit percentage zelfs, met 88 procent, gevolgd door Portugal (85 procent), Frankrijk (79 procent) en Duitsland en het VK met 77 procent.

“Corruption is a significant problem all across the Europe and Central Asia region. In EU countries many citizens see how the wealthy and those in government distort the system to their advantage,” zei José Ugaz, Voorzitter van Transparency International. “Governments are simply not doing enough to tackle corruption because individuals at the top are benefiting. To end this deeply troubling relationship between wealth, power and corruption, governments must require higher levels of transparency, including around who owns and controls companies through public beneficial ownership registries.”

“By their very positions at the top of the power pyramid, corrupt elites and oligarchs are hard to remove. But we have seen that it can be done if people stand together to demand higher standards from their leaders and the judiciary acts independently to hold them to account,” zei Ugaz.

Melders en klokkenluiders

Een van de grootste struikelblokken in de bestrijding van corruptie is de gebrekkige bescherming van diegene die zich uitspreken tegen corruptie. 30 procent van alle ondervraagden zei dat angst voor de consequenties een van de hoofdredenen is waarom mensen corruptiefeiten niet melden. Twee van de vijf klokkenluiders ondervond negatieve gevolgen van meldingen.

Er rust ook een stigma op het uitspreken van protest tegen corruptie, met name in GOS landen, waar slechts een kwart van de ondervraagden vindt dat het sociaal acceptabel is corruptie te melden (27 procent).

Weinig burgers voelen zich dan ook bij machte zelf corruptie te bestrijden in hun land: minder dan de helft van de mensen (47 procent) in EU landen denken dat zij een verschil kunnen maken in de strijd tegen corruptie; in GOS landen is dat zelfs slechts 31 procent. In Nederland, daarentegen, denkt 74 procent dat zij zelf een verschil kunnen maken in de strijd, hetgeen voor TI-NL een hoopvol gegeven is.

Aanbevelingen

Transparency International geeft vier hoofdaanbevelingen om politieke corruptie te bestrijden en mensen een veilige haven te bieden om corruptie te melden zonder repercussies. Overheden in Europa en Centraal Azië:

• Heb transparante regels over lobbyen en lobbyregisters, zodat politieke besluitvorming beter kan worden gecontroleerd.
• Verzeker de onafhankelijkheid van rechterlijke macht, zeker in EU kandidaatlanden en GOS landen, door de invloed van de uitvoerende macht over de rechterlijke macht en de vervolgende instanties te verminderen, en een transparant en objectief benoemings-, overplaatsings- en ontslagsysteem in te stellen.
• Implementeer stevige klokkenluidersbeschermingsregels.
• Ondersteun klokkenluiders en melders van corruptie en zorg dat hun meldingen en klachten op juiste wijze worden opgevolgd.

###

Transparency International is de wereldwijde civil society organisation, die de strijd tegen corruptie leidt.

Noot: om het hele rapport te lezen, klik hier. Voor een kaart waarop te zien is wat de omkopingscijfers zijn in Europa en Centraal Azië, klik hier. Om eerdere rapporten te zien over Afrika, Noord-Afrika en het Midden Oosten klik hier en hier. Rapporten over Noord en Zuid Amerika en de regio Azië en de Stille Oceaan worden in 2017 verwacht.

Alle cijfers, tenzij anders genoemd, zijn afkomstig van Transparency International’s Global Corruption Barometer 2016. Twee onderzoeksorganisaties hebben de vragen module voor de Global Corruption Barometer 2016 in Europa en de Centraal Aziatische regio geïmplementeerd. TNS Opinion heeft de dataverzameling door middel van interviews bij huishoudens bewerkstelligd. Efficience3 heeft de implementatie van de vragenlijst verzorgd, door middel van Computer Assisted Telephone Interviews (CATI). In het totaal zin 58.238 volwassenen geïnterviewd tussen november 2015 en juli 2016.

Media contact:

Natalie Baharav E: press@transparency.org

T: +49 30 3438 20 666