Amsterdam, 21 december 2016 – Volgens een memo van de onderzoeksorganisatie Europol, ingezien door de Guardian, zijn bijna 3.500 particulieren en bedrijven in de Panama Papers naar alle waarschijnlijkheid criminelen, waaronder terroristen, cybercriminelen en sigarettensmokkelaars. Offshore vennootschappen worden vaak geassocieerd met belastingontduiking, maar de Panama Papers laten ondubbelzinnig zien dat hoewel lege vennootschappen niet per definitie illegaal zijn, deze gebruikt worden voor het begaan van een breed scala aan ernstige misdrijven die belastingontduiking ver overstijgen.

De Panama Papers, de gelekte bestanden uit de offshore-dienstverlener Mossack Fonseca, onthulden dat honderden van ’s werelds rijkste en machtigste personen offshore bedrijven hebben gebruikt om hun rijkdom te verbergen. Hoewel het gebruik van offshore constructies legaal is, worden deze constructies veelvuldig gebruikt om onjuist of onrechtmatig gedrag te faciliteren.

Analyse Europol

De analyse, uitgevoerd door Europol, de wetshandhavingsinstantie van de EU, onthult dat individuen in de Panama Papers zijn gelinkt aan terrorisme, het witwassen van geld en de georganiseerde misdaad en werpt daarmee licht op het feit dat crimineel gedrag wordt vergemakkelijkt door het bestaan van belastingparadijzen over de hele wereld.

“Het belangrijkste punt hier is dat we vanuit de Panama Papers bedrijven kunnen koppelen met economische misdrijven, zoals het witwassen van geld of btw-carrousels, maar ook met terrorisme en Russische georganiseerde criminele groepen”, aldus Simon Riondet, hoofd van de afdeling financiële intelligentie bij Europol.

Memo Europol

De memo was geschreven voor een Europese parlementaire commissie welke onderzoekt hoe de offshore-wereld kan worden gebruikt om fiscaal misbruik en internationale misdaad te faciliteren. Volgens de memo vergeleek Europol een publiekelijk beschikbare versie van de Panama Papers gepubliceerd door het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) met hun eigen database van individuen en bedrijven die worden verdacht van criminele betrokkenheid. Hiermee zou Europol 3.469 mogelijke matches hebben geïdentificeerd. 1722 namen in de Panama Papers matchen met entiteiten die door de EU-lidstaten zijn vermeld als betrokkenen bij het mogelijke witwassen van geldtransacties. Het merendeel hiervan is afkomstig uit het Verenigd Koninkrijk, hoewel de memo aangeeft dat dit waarschijnlijk te wijten valt aan de status van het land als voormalig, vooraanstaand financieel centrum van Europa.

Een verdere 516 matches zouden aangesloten zijn bij Oost-Europese georganiseerde criminele bendes. Verder zouden 388 entiteiten in verband gebracht kunnen worden met btw-fraude en 260 met sigarettensmokkel. 116 namen zouden gelinkt zijn aan “Hydra” – een Europol codewoord voor islamitisch terrorisme – en de overige 99 zijn naar verluidt gerelateerd aan drugscriminaliteit.

Nederlandse criminelen in de Panama Papers

Al eerder publiceerde Transparency International Nederland dat er ook Nederlandse criminelen zijn gesignaleerd in de Panama Papers, waaronder een Nederlands-Peruaanse drugshandelaar die als eigenaar van landbouwbedrijven duizenden kilo’s cocaïne naar Nederland en Spanje exporteerde en via Panama vier offshore-bedrijven zijn zijn bezit had waar de winst van de drugshandel werd omgezet in legale bedrijven in Peru. Verder bevindt zich onder de criminelen in de Panama Papers ook een Nederlandse vastgoedman die in 2010 werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van vier jaar voor het witwassen van crimineel geld, oplichting en valsheid in geschrifte.

Weinig meldingen in belastingparadijzen Luxemburg, Cyprus en Malta

Ook suggereert de memo van Europol dat onder anderen Luxemburg, bekend als een belangrijk belastingparadijs voor multinationals, faalt om witwaspraktijken aan te pakken. “Rapportagecijfers in de Europese Unie lijken niet altijd evenredig te zijn met de activiteiten van de gereguleerde sector in bepaalde rechtsgebieden: met name Cyprus, Malta en Luxemburg krijgen heel weinig meldingen gezien het belang van deze landen in de offshore financiële dienstverlening en de online gokindustrie”, leest de memo.

“Bovendien komt de overgrote meerderheid van de verslagen ingediend door Luxemburg voort uit elektronisch banken of payment service providers, terwijl andere sectoren, zoals private banking en offshore financiële diensten, aanzienlijke mogelijkheden bieden voor het witwassen van geld en andere fiscale misdaden.”

Afzonderlijk van de analyse van Europol zou Giovanni Kessler, de directeur-generaal van OLAF, het Europees Bureau voor fraudebestrijding, de leden van het Europees Parlement hebben verteld dat het bureau vier onderzoeken heeft ingesteld naar mogelijke gevallen van fraude tegen de Europese Unie, op basis van een analyse van informatie met betrekking tot de Panama Papers en informatie verkregen uit andere bronnen.

Misbruik van trusts

Een van de “belangrijkste regelingen” geïdentificeerd door de Europol-analyse van de Panama Papers betreft het misbruik van trusts door criminelen die hun activa willen verdoezelen. Een trust faciliteert wettelijke regelingen waarbij de eigenaar zijn bezit onder controle van een andere persoon of bedrijf kan plaatsen. Het document identificeert “het gebruik van de zakelijke dienstverleners door criminelen om grote aantallen lege vennootschappen, gevestigd in offshore / belastingparadijzen (meestal in de vorm van holdings of trusts) te verwerven” als een dergelijke regeling.

Deze analyse staat in schril contrast met een brief van David Cameron uit 2013 aan de toenmalige voorzitter van de Europese Raad, waarin hij pleitte dat trusts uitgesloten moesten worden van nieuwe maatregelen omtrent transparantie die van invloed zouden zijn op offshore-bedrijven.

“Als we ons focussen op het misbruik van bedrijven, moeten we zorgen dat de illegale activiteiten zich niet elders verplaatsen”, schreef Cameron in zijn brief. “Het is natuurlijk belangrijk dat we de significante verschillen tussen bedrijven en trusts erkennen. Dit betekent dat de oplossing om de mogelijke misbruik van bedrijven aan te pakken – zoals met centrale openbare registers – in zijn algemeenheid wellicht niet passend zou zijn.”

Beëindig wereldwijd misbruik handelsregisters

Transparency International roept alle landen op om snel actie te ondernemen en een einde te maken aan het wereldwijde misbruik van handelsregisters. In de Europese Unie zou het handelsregister in elke lidstaat vrij toegankelijk moeten zijn en gedetailleerde gegevens over de uiteindelijke rechthebbenden moeten bevatten. Het Verenigd Koninkrijk heeft een belangrijke rol in te vullen bij de beëindiging van de financiële geheimhouding op de Britse overzeese eilandgebieden, die een hoeksteen vormen van wereldwijde institutionele corruptie. Het is de hoogste tijd om wereldwijd transparantie af te dwingen door normen te stellen voor informatieverschaffing en openbare toegankelijkheid, om misbruik en criminaliteit te voorkomen en de macht in de samenleving opnieuw eerlijk te verdelen.