Amsterdam, 12 januari 2017 – In 2016 betaalden 27 bedrijven bij elkaar ruim €2,34 miljard om zaken te schikken die de Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) hebben overtreden. Het was het recordjaar in handhaving in de gehele geschiedenis van de FCPA. Zowel het aantal handhavingsacties als de schikkingsbedragen waren nog nooit eerder zo hoog. Recordschikkingen onder de FCPA waren onder anderen Teva Pharmaceutical met €460 miljoen, Odebrecht & Braskem met €397 miljoen, Och-Ziff met €390 miljoen en Vimpelcom met €375 miljoen. Deze vier belandden zelfs op de lijst van de tien grootste FCPA boetes allertijden.

Top tien FCPA schikkingen

1. Teva Pharmaceuticals Industries stemde op 22 december 2016 in om het Department of Justice (DOJ) en de Securities and Exchange Commission (SEC) €460 miljoen te betalen voor FCPA-delicten in Oekraïne, Mexico en Rusland. Onder een uitgestelde vervolgingsovereenkomst (Deferred Prosecution Agreement – DPA) van drie jaar zal Teva een strafrechtelijke boete van €268 miljoen betalen. Een opkomende trend bij de strafvervolging van personen en ondernemingen is het gebruik van zogenaamde ‘deferred prosecution agreements’ (DPA). Een DPA ziet op een schikking tussen het DOJ en/of de SEC en een onderneming die verdacht wordt van overtreding van de FCPA bepalingen, waarbij vervolging van die onderneming voor een bepaalde tijd wordt uitgesteld. Indien de onderneming zich aan het einde van de gestelde periode aan vooraf afgesproken voorwaarden heeft gehouden, wordt er niet tot vervolging overgegaan en zal het DOJ elke aanklacht tegen de onderneming waarop de DPA van toepassing is laten vallen. Voor de handhavingsactie van de SEC schikte het bedrijf voor €223.5 miljoen. Ook werd een Russische dochteronderneming schuldig bevonden voor samenzwering om de anti-omkopingsbepalingen van de FCPA te schenden.
2. Odebrecht en Braskem werden op 21 december 2016 schuldig bevonden voor samenzwering bij schending van de anti-omkopingsbepalingen van de FCPA. Volgens de autoriteiten in Brazilië, de Verenigde Staten en Zwitserland, zijn Odebrecht en Braskem schuldig aan het omkopen van managers van Petrobras in ruil voor contracten. Samen kwamen ze overeen om de zaak te schikken voor €397 miljoen. De strafsanctie van Odebrecht aan het DOJ bedraagt ten minste €247 miljoen. Obrecht’s dochteronderneming Braskem heeft ingestemd om het DOJ en de SEC €151 miljoen te betalen.
3. Och-Ziff Capital Management Group kwam op 29 september een schikking ter waarde van €391 miljoen overeen met het DOJ en de SEC voor strafrechtelijke en civielrechtelijke overtredingen van de FCPA. Een drie-jarige DPA beschuldigde Och-Ziff van schending van de anti-omkopingsbepalingen van de FCPA, valsheid in geschrifte en het ontbreken van adequate interne controles.
4. VimpelCom,  een van oorsprong Russisch telecombedrijf dat sinds 2010 in Amsterdam gezeteld is, en haar Oezbeekse dochteronderneming Unitel, hebben op 18 februari 2016 een schikking geaccepteerd van ruim €358 miljoen met het DOJ en de SEC vanwege ambtelijke omkoping en valsheid in geschrifte rondom en na toetreding tot de Oezbeekse telecommarkt. De strafrechtelijke sanctie die VimpelCom moest betalen aan het DOJ bedroeg €218 miljoen en €159 miljoen aan de SEC. Na de schikking van VimpelCom is de top 10 lijst van gestrafte bedrijven door het DOJ en de SEC op grond van de FCPA een Nederlands bedrijf rijker.
5. JPMorgan Chase & Co.  Op 17 november werd bekend dat de Amerikaanse zakenbank JPMorgan Chase & Co en een dochteronderneming in Hong Kong hebben ingestemd met het betalen van een totale boete van €250 miljoen voor overtredingen van de Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) in China. Voor het eerst schikt een zakenbank met het DOJ, de SEC en de Federal Reserve vanwege de toekenning van prestigieuze banen aan familieleden en vrienden van Chinese overheidsbeambten in ruil voor opdrachten. De dochteronderneming betaalde €68 miljoen aan het DOJ in het kader van een overeenkomst om hen niet te vervolgen. JPMorgan Chase accepteerde een schikking van €124 miljoen van de SEC. Daarnaast kreeg JPMorgan Chase ook nog een civielrechtelijke boete van de Federal Reserve ter waarde van €59 miljoen.
6. Embraer SA schikte op 24 oktober 2016 met het DOJ en de SEC voor €195 miljoen vanwege overtredingen van de FCPA in de Dominicaanse Republiek, Saoedi-Arabië, en Mozambique. De SEC beschuldige Embraer ook van een boekhoudkundige regeling in India om betalingen daar te kunnen verbergen. Embrear betaald €101 miljoen aan het DOJ als onderdeel van een driejarige DPA. Daarnaast betaalde Embrear meer dan €93 miljoen boete aan de SEC.
7. General Cable Corporation heeft op 29 december 2016 ingestemd om voor €71,2 miljoen te schikken met het DOJ en de SEC voor FCPA overtredingen in Angola, Bangladesh, China, Egypte, Indonesië en Thailand. Tussen 2002 en 2013 betaalde dochterondernemingen €12,2 miljoen aan derde partijen en distributeurs. Een deel van dit geld werd gebruikt voor omkoping van ambtenaren om zo opdrachten te krijgen. General Cable dochterondernemingen betaalde ruim €12 miljoen aan derde partijen en distributeurs. Een deel van het geld werd gebruikt om ambtenaren om te kopen om zo opdrachten binnen te halen. Het DOJ is met het bedrijf overeengekomen een overeenkomst te sluiten niet vervolgd te worden en General Cable Corporation is akkoord gegaan met een strafrechtelijke boete van €19,1 miljoen. De schikking overeengekomen met het SEC bedroeg meer dan €52 miljoen.
8. PTC Inc. betaalde op 16 februari ruim €26 miljoen voor overtredingen van de FCPA. Twee vestigingen van het softwarebedrijf in China sloten een overeenkomst om niet te kunnen worden vervolgd. De vestigingen kwamen een schikking van €13,6 miljoen overeen met het DOJ voor de omkoping van Chinese ambtenaren in de vorm van privéreizen om zo opdrachten binnen te slepen.  Daarnaast bereikte PTC Inc. ook een civiele schikking met de SEC ter waarde van €11 miljoen.
9. Novartis schikte op 23 maart met de SEC voor €23,5 miljoen vanwege schendingen van de FCPA. Volgens de SEC hebben twee in China gevestigde dochtermaatschappijen van het farmaceutische concern artsen omgekocht om hen te verleiden medicatie van Novartis voor te schrijven. Novartis heeft de betalingen ten onrechte geregistreerd als reis- en representatiekosten, kosten voor conferenties, collegegeld, marketing events, educatieve seminars, en medische studies.
10. GlaxoSmithKline betaalde de SEC op 30 september een boete van €18,7 miljoen voor overtreding van de FCPA in China. In China gevestigde filialen van GSK zouden eveneens miljoenen hebben besteed aan het omkopen van artsen om hen te verleiden medicijnen van GSK voor te schrijven. De strafbare feiten onder de FCPA hadden betrekking op geschenken, ongepaste reizen en entertainment, winkelen, familie- en huisbezoeken en contant geld. Ook GSK registreerde de illegale betalingen als legitieme kosten.

Schikkingen FCPA in vergelijking met voorgaande jaren

In 2016 betaalde 27 bedrijven in totaal ruim €2,34 miljard aan schikkingen onder de FCPA-wetgeving. Dit is een record in vergelijking met voorgaande jaren:

• In 2015 betaalden 11 bedrijven in totaal €126 miljoen aan schikkingen onder de FCPA-wetgeving;
• In 2014 betaalden 10 bedrijven in totaal €1,47 miljard aan schikkingen;
• In 2013 betaalden 12 bedrijven in totaal €693 miljoen aan schikkingen;
• In 2012 betaalden 12 bedrijven in totaal € 245 miljoen aan schikkingen;
• In 2011 betaalden 15 bedrijven in totaal €482 miljoen aan schikkingen;
• In 2010 betaalden 23 bedrijven in totaal $ 1800000000
• In 2009 betaalden 11 bedrijven in totaal $ 644.000.000, en
• In 2008 betaalden 11 bedrijven in totaal $ 890.000.000.

Corruptiebestrijding als “cash cow”

Er bestaat een heersende gedachte dat de FCPA met haar hoge boetes als “cash cow” wordt gebruikt door de Amerikaanse autoriteiten. Voormalig DOJ aanklager Matthew Jacobs stelt zo het volgende: “The Department of Justice has figured out that conducting investigations of corporations is a lucrative business. This is the one area of government activity that actually brings money in rather than shoots money out. We’re talking about literally billions of dollars that the government is able to collect … as long as there’s a budget issue it’s not too cynical to say that … generating revenue is a factor in bringing these cases.”

In Nederland wordt vanaf 2016 meer geld (structureel 20 miljoen euro) besteed om witwassen en corruptie beter te bestrijden. “Op basis van een businesscase van de FIOD is de verwachting dat dit leidt tot meer opbrengsten uit ‘afpakken’ op de begroting van Veiligheid en Justitie oplopend tot € 80 mln. in 2020”, schrijft minister van der Steur in november 2015 aan de Tweede Kamer.

Of we om dit resultaat te bereiken in Nederland ook de “cash-cow” methode zullen introduceren, valt te bezien. Met name op het gebied van jurisdictie verschilt de Nederlands wet van de Amerikaanse FCPA. Een omkopingsbedrag betaald in Amerikaanse dollars of indien er handelingen ter bevordering van omkoping hebben plaatsgevonden op Amerikaans grondgebied, zoals telefoongesprekken, mails of vergaderingen betreffende een omkoping, kan voldoende zijn. In Nederland moet de link vele malen sterker zijn: actief of passief nationaliteitsbeginsel (de dader of slachtoffer heeft de Nederlandse nationaliteit) of het territorialiteitsbeginsel (de strafbare daad heeft zich afgespeeld op Nederlands grondgebied).