Amsterdam, 16 januari 2017 – Twee weken lang stond Bureau Buitenland van de VPRO in het teken van de verkiezingen van de Graaier van 2016. Afgelopen vrijdag was het zover. Een jury, bestaande uit Gerke Berenschot, bestuurslid van Transparency International Nederland, Eric Smit, oprichter en hoofdredacteur van journalistencollectief Follow the Money en internationaal jurist Willeke Slingerland, heeft de winnaar bekend gemaakt en verder gepraat over internationale corruptie.
Graaier van het jaar 2016
Na twee succesvolle verkiezingen op het gebied van democratie, Dictator van het Jaar 2014 en Dictator in de Dop 2015, is met Graaier van het jaar 2016 dit keer de aandacht verlegd naar het thema van de wereldwijde corruptie. Want de opkomst van autoritaire leiders gaat niet zelden hand in hand met zelfverrijking. Wie doet dat op originele wijze, is inventief in het bedenken van zeer corrupte constructies, en wie ontvreemdt het meest?
Jatten is een vak, en veel politici blijken daar bijzonder goed in. Glorieuze leiders zijn vaak ook succesvolle snaaiers. Bureau Buitenland maakt de balans op van het afgelopen jaar en zoekt de grootste graaier van 2016.
In de eerste twee weken van januari zijn er tijdens de uitzendingen zeven kandidaten benoemen. Deskundigen hebben per kandidaat vurige pleidooien gehouden waarom hun kandidaat zo’n succesvolle corruptieleider is. Kandidaten zijn: Poroshenko (Oekraine), Koning Salman (Saoedi Arabie), Mauricio Macri (Argentinie), Bidzina Ivanishvili (Georgie), Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani (Qatar), Jacob Zuma (Zuid-Afrika) en Sigmundur Davio Gunnlaugsson (IJsland).
Zeven mannen, volgens Willeke Slingerland waarschijnlijk een teken dat er helaas nog steeds weinig vrouwen aan de top in het bedrijfsleven dan wel de politiek zitten. Er zijn volgens haar echter wel heel veel vrouwen die een sleutelrol hebben vervuld in corruptiezaken. De selectie is gebaseerd op de namen uit de Panama Papers. Stuk voor stuk hebben deze kandidaten een prominente plaats binnen het schandaal rond de Panama Papers. En de bedragen die omgaan in het gesjoemel zijn niet gering.
De genomineerden aan u voorgesteld:
Petro Poroshenko, president en chocoladekoning van Oekraïne was tijdens de oorlog in het oosten van zijn land vooral bezig met het wegsluizen van miljoenen uit zijn zakenimperium. Om belangenverstrengeling te “vermijden”, stalde hij zijn kapitalen in belastingparadijzen.
Koning Salman bin Abdulaziz Al Saud bestuurt Saudi-Arabië als zijn eigendom. Vanuit Luxemburgse investeringsmaatschappijen besteedde hij tientallen miljoenen aan luxe appartementen in centraal Londen. Hij sponsorde de campagne van de Israëlische premier Netanyahu.
De Argentijnse president Mauricio Macri vergaarde als zakenman miljoenen en sluisde de winsten via brievenbusmaatschappijen het land uit. Hij wordt verdacht van grootschalig witwassen en belastingontduiking. Er is een gat van vele miljoenen tussen zijn opgegeven bezit en zijn geschatte vermogen.
Ex-premier Bidzina Ivanishvili van Georgië regeert het land nog steeds als een maffialeider met stromannen op sleutelposities. Hij vergaarde miljarden in de metaal- en bankensector en stalde het in belastingparadijzen. Zijn kapitaal is even groot als de helft van het Georgische Bruto Nationaal Product.
Ex-premier Sigmundur Davio Gunnlaugsson van IJsland was voor de helft eigenaar van een bedrijf op de Maagdeneilanden met obligaties in drie banken die in 2008 omvielen. De andere helft was van zijn vrouw. Toen dit uitkwam trad hij af.
De Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma gebruikte miljoenen aan overheidssubsidies voor de verbouw van zijn villa, waaronder een amfitheater, een kippenren en een zwembad. Hij negeerde een bevel van een anti-corruptieorgaan om het geld terug te betalen.
Ex-premier Hamad bin Jassim bin Jaber Al Thani van Qatar is een van de rijkste mannen ter wereld. Hij verzamelde, beschermd door diplomatieke immuniteit, honderden miljoenen met zakendeals in Londen. Hij wordt beschuldigd van het illegaal toe-eigenen van bezittingen en marteling van een zakelijke rivaal.
Graaier van 2016
Belangrijk uitgangspunt was het meest emblematische corruptiemoment van 2016: het lekken van alle informatie uit de Panama Papers. De selectie is gebaseerd op politiek leiders uit de Panama Papers. Wie de Graaier van 2016 is geworden, hing af van het oordeel van de deskundige jury. De criteria van deze jury was onder anderen de hoeveelheid geld, de impact van corruptie – de schade en instabiliteit die corruptie berokkent, en de veelzijdigheid van de corruptie. De voorkeurskandidaat van Berenschot was de president van Georgië, “omdat hij zo bedreven is in het bedrijven van corruptie en van alle markten thuis lijkt te zijn”. Op veel verschillende manieren bedreven en geraffineerd in corruptie. De droom Georgië is vooral zijn droom Georgië waar hij beter uitkomt.
De Graaier van het jaar is de heer Petro Poroshenko – de president van Oekraïne. Hij heeft een gigantisch vermogen verworven door jarenlang het geld op allerlei corruptie wijze naar zich toe te trekken. Met zijn corrupte gedrag zorgt hij voor enorme instabiliteit in het land. Volgens de jury steekt hij er op alle fronten met kop en schouders bovenuit.
Beluister de verkiezing hier.