Amsterdam, 2 januari 2017 – Een ambtenaar bij de gemeente Helmond die eerder de mogelijke fraude van zijn baas meldde, zou buitenspel zijn gezet en alleen zijn geëindigd op een kantoortje. De klokkenluider besloot verder te zwijgen, uit angst om niet te worden ontslagen. Verschillende mensen zouden al langer vermoedens hebben gehad dat er iets misging, maar durfden niet aan de bel te trekken. Het tekent de angstcultuur die binnen veel bedrijven, organisaties en overheden heerst.

Klokkenluider buitenspel

De ambtenaar, voormalig hoofd van de Interne Dienst, zou in de afgelopen jaren voor minimaal 20.000 euro aan rekeningen voor privézaken door de gemeente hebben laten betalen. Acht jaar geleden werd ook al melding gedaan over het oud-hoofd van de Interne Dienst door een voormalig ambtenaar die ontdekte dat de man betrokken was bij verdachte facturen. De klokkenluider die toen aan de bel trok stelde dat er geen goede sfeer was bij de Interne Dienst en dat zijn toenmalige baas een autoritair persoon was. Met de melding werd toen niets gedaan. Nu de ambtenaar ontdekte dat een van zijn medewerkers weer een melding had gedaan over hem, zou de klokkenluider alleen op een kantoortje zijn geëindigd. Uit onderzoek is gebleken dat het voormalige hoofd van de Interne Dienst bij de gemeente Helmond zich inderdaad schuldig heeft gemaakt aan fraude. De man is inmiddels op staande voet ontslagen. Er wordt nog onderzocht of de ontdekte fraude slechts het topje van de ijsberg is. De gemeente doet aangifte voor de geleden schade.

Kwalijke zaak die het vertrouwen schaadt

Afgelopen donderdag werden de fractievoorzitters van de politieke partijen in een besloten bijeenkomst ingelicht. De Helmondse politiek noemt de fraude een ‘kwalijke zaak’ (GroenLinks), die het ‘vertrouwen schaadt’ (Lokaal Sterk) en Helmond in een ‘kwaad daglicht stelt’ (Helmond Aktief). Tegelijkertijd zijn er complimenten voor het ‘adequate optreden’ (VVD) van de gemeente. D66-fractievoorzitter Noureddine Zarroy wijst nog wel op het verhaal van Ottenheijm: “Als hij de fraude inderdaad acht jaar geleden al aankaartte, vraag ik me af waarom er toen niet is ingegrepen zoals nu gebeurd is.”

Heersende angst voor consequenties

Eén op de vier burgers in de Europese Unie (EU) is van mening dat het melden van corruptie de meest effectieve manier is van corruptiebestrijding. Volgens een recente enquête van Transparency International in 22 van de 28 EU-lidstaten, waaronder Nederland, is er helaas slecht een kleine minderheid die daadwerkelijk een melding zou maken. De meerderheid vreest voor consequenties: 35% van de EU-burgers stelden bang te zijn voor represailles of het verlies van hun baan. wee van de vijf klokkenluiders ondervond negatieve gevolgen van meldingen. In Frankrijk, Nederland en Portugal is het zelfs 50% van de bevolking die angst heeft voor de consequenties. Een van de grootste struikelblokken in de bestrijding van corruptie is de gebrekkige bescherming van diegene die zich uitspreken tegen corruptie.

Weinig burgers voelen zich dan ook bij machte zelf corruptie te bestrijden in hun land: minder dan de helft van de mensen (47 procent) in EU landen denken dat zij een verschil kunnen maken in de strijd tegen corruptie; in GOS landen is dat zelfs slechts 31 procent.

In Frankrijk, Nederland, Spanje, Zweden, het Verenigd Koninkrijk en Portugal daarentegen, stelde zo’n 80% dat ze zich verplicht zouden voelen als zij wandaden zouden getuigen. In Nederland denkt 74 procent dat zij zelf een verschil kunnen maken in de strijd, hetgeen voor TI-NL een hoopvol gegeven is. Het imago van de klokkenluider moet echter worden verbeterd. Zonder hen blijven veel zaken onopgemerkt, zij kunnen actoren van verandering zijn binnen organisaties en bedrijven. Een grotere focus op ethisch gedrag binnen bedrijven is van groot belang hierbij.