Amsterdam, 1 februari 2017 – Van de Europarlementariërs die in 2014 nog in de politiek zaten, werkt een derde nu voor bedrijven die vermeld staan in Brusselse lobby-registers. Voor oud-Eurocommissarissen is dat percentage zelfs ruim 50 procent. Dat zijn enkele bevindingen uit een nieuw onderzoeksrapport van Transparency International EU, dat voor het eerst een compleet overzicht geeft van de draaideurpolitiek bij EU-instellingen.
Sinds 2014 hebben we een reeks van controverses gezien waarbij voormalige hooggeplaatste EU-ambtenaren posities in de private sector in hebben genomen. De meest recente voorbeelden hiervan zijn ex-Commissievoorzitter Barroso’s verhuizing naar Goldman Sachs en de aanstelling van Neelie Kroes als hoofd adviesraad bij Uber. Deze en andere zaken hebben laten zien hoe ontoereikend de huidige draaideurregels eigenlijk zijn.
In de uitgebreide analyse van de carrière switches tussen EU-instellingen en andere werkgevers, laat TI-EU licht schijnen op de individuele gevallen en geeft een duidelijk beeld van de draaideurpolitiek binnen EU-instellingen. TI-EU heeft in haar onderzoek de loopbaantrajecten van 485 voormalige leden van het Europees Parlement en 27 commissarissen geanalyseerd, die tijdens het laatste mandaat in functie waren en de EU-instellingen sindsdien hebben verlaten. De bevindingen worden gepresenteerd in het onderzoeksrapport “Access all areas: when EU politicians become lobbyists” en worden vergeleken met de internationale best practices van Canada en Frankrijk.
Onderzoeksbevindingen draaideurpolitiek
Het rapport toont aan dat bedrijven voormalige ambtenaren aannemen om toegang te krijgen en invloed te kunnen uitoefenen op de beleidsvorming. Vandaag de dag werkt meer dan 50% van de ex-commissarissen en 30% van de ex-leden van het Europees Parlement (EP) die de politiek hebben verlaten, nu voor organisaties vermeld in het Brusselse lobbyregister. Google spant de kroon in Brussel: 57% van de geregistreerde lobbyisten die belangen behartigt voor Google, werkte voorheen bij EU-instellingen. Verder werken 26 parlementsleden die het EP in 2014 hebben verlaten, momenteel voor lobbykantoren in Brussel.
Alle organisaties kunnen profiteren van de ervaring en inzichten die voormalige politici met zich meebrengen, maar er is een probleem met degenen die het ene moment bezig zijn met het opstellen van EU-wetgeving om het volgende moment hun vroegere collega’s te belobbyen over dezelfde zaken, zegt Daniel Freund, hoofd Advocacy, EU Integrity van TI-EU. We hebben regels nodig die belangenconflicten voorkomen, aldus Freund.
Nederlandse oud-Europarlementariërs in de draaideur
In totaal zijn er 16 Nederlandse Europarlementariërs en één Eurocommissaris die de EU-instellingen sinds 2014 hebben verlaten. Drie daarvan werken nu bij organisaties die vermeld staan in het EU lobbyregister. Het meest treffende voorbeeld hiervan is natuurlijk voormalig Eurocommissaris Neelie Kroes, die vijf nieuwe banen heeft in de private sector, waarvan drie bij geregistreerde lobbyorganisaties, nl. Salesforce, Bank of America Merril Lynch en Uber. Bij de laatste is Kroes nu lid van de raad van het bestuur waar zij Uber adviseert over onder meer regelgeving en mededinging. Een typisch voorbeeld van een draaideurbenoeming, nog geen half jaar na haar vertrek uit Brussel.
Een ander voormalig Europarlementariër in de draaideur is Corien Wortmann-Kool, voormalig Europarlementariër voor CDA, nu voorzitter van pensioenfonds ABP en stichting Save the Children. Verschillende parlementsleden hebben hun eigen consultancybureau geopend die in lobbydiensten voorzien voor de EU. Daar zit ook een Nederlandse oud-Europarlementariër bij, lobbyist Marije Cornelissen. Over het geheel genomen is het aandeel van de activiteiten van Nederlandse oud-Europarlementariërs in de private sector bijzonder hoog.
TI pleit voor sterk ethisch toezichtsorgaan
Een switch van de publieke naar de private sector is niet per definitie slecht. Integendeel, de uitwisseling van kennis en ervaringen kan bijzonder zinvol zijn. Echter ligt belangenverstrengeling hier op de loer. Er bestaan nu geen regels voor de regulering van post-mandaatactiviteiten voor leden van het Europees Parlement. Alleen voor Eurocommissarissen is er een afkoelingsperiode van 18 maanden. Europarlementariërs die het Europees Parlement verlaten, kunnen zelfs meteen het bedrijfsleven in, zonder afkoelingsperiode.
Transparency International doet een oproep aan EU-instellingen om zich te meten aan de internationale best practices. TI pleit voor een sterk ethisch toezichtsorgaan welke toeziet op ethiek en draaideurpolitiek binnen EU-instellingen en in staat is om sancties op te leggen, zoals die in Frankrijk en Canada. Daarnaast moet er met urgentie een afkoelingsperiode ingesteld worden voor leden van het Europees Parlement.
Lakse ethische regels en het gebrek aan handhaving eroderen het vertrouwen in de EU-instellingen. De zaak Barroso was een fantastische tool voor het werven van eurosceptici. Als de EU zichzelf wil verdedigen tegen toenemende nationalistische en populistische krachten, dan moet het zichzelf bewijzen als een wereldleider in integriteit en transparantie, concludeerde Freund.
Het volledige onderzoeksrapport is hier beschikbaar.