Amsterdam, 15 februari 2017 – Afgelopen dinsdag stemde het Europees Parlement met een overgrote meerderheid voor twee voorstellen van Dennis de Jong (vice-voorzitter van Confederale Fractie Europees Unitair Links/Noords Groen Links). Hiermee stuurt het Europees Parlement een sterk signaal aan de Europese Commissie: onmiddellijke transparantie in haar deskundigengroepen en een wettelijke bescherming van klokkenluiders is nodig.

Het eerste voorstel richt zich op deskundigengroepen die de Commissie heeft samengesteld en is met 663 stemmen voor, 17 tegen en 13 onthoudingen aangenomen. De Commissie wordt verzocht om bekend te maken hoe zij de samenstelling van de groepen bepaalt, welke belangengroepen worden vertegenwoordigd en hoe geografische en politieke belangen worden afgewogen.
Het tweede voorstel, met 607 stemmen voor, 16 tegen en 70 onthoudingen, richt zich op de cruciale rol van klokkenluiders bij het voorkomen en openbaar maken van fraude en wanbeheer in het kader van de Europese begroting.

Beleid deskundigengroepen moet transparanter

Ter verbetering van het beleid ten aanzien van deskundigengroepen verzoekt De Jong, dat vergaderingen van deskundigengroepen openlijk worden gehouden en dat de notulen gepubliceerd worden. Afgelopen jaar reageerde de Commissie op de jarenlange kritiek op het werk van deskundigengroepen door meer inzicht te geven op hun werkwijze. Samen met De Jong vindt het Parlement dat echter onvoldoende, omdat deze werkwijze niet voorziet in openbare vergaderingen.

Tot slot wordt de Commissie in het eerste voorstel verzocht om na te gaan of deelname van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) binnen de deskundigengroepen verbeterd kan worden.

Meer bescherming voor klokkenluiders

Momenteel kent de Commissie enkel klokkenluidersbescherming toe aan EU-personeel. Het tweede voorstel focust daarom op burgers, onderzoeksjournalisten en andere klokkenluiders, die niet in alle lidstaten worden beschermd wanneer zij misstanden met betrekking tot het Europees budget aan het licht willen brengen.  Het Parlement heeft de Commissie herhaaldelijk aangesproken om meer bescherming van klokkenluiders te waarborgen.
Eurocommissaris Margrethe Vestager meldde tijdens het debat dat 14 procent van de opgespoorde fraudegevallen te danken is aan klokkenluiders. Zij meent dan ook dat de Commissie de roep naar bescherming serieus oppakt. Vorige maand heeft de Commissie een stappenplan opgesteld dat advisering aan klokkenluiders beloofd en het effect van dit plan bijhoudt. Met de huidige druk vanuit het Parlement wordt de ontwikkeling van dit plan en verdere regelgeving wellicht versneld.

De Jong komt met een voorstel dat meerdere methodes bevat om klokkenluidersbescherming te verbeteren. Zo verzoekt hij betere beschermprocedures binnen de instellingen van de EU. Ook pleit hij voor ‘one-stop-shops’ welke bemand zullen zijn door deskundigen die informatie kunnen geven aan klokkenluiders en bescherming van persoonsgegevens kunnen garanderen. Een derde punt van het voorstel ziet op het instellen van een onafhankelijk Europees orgaan met vestigingen in alle lidstaten. Hier zouden klokkenluiders voldoende mogelijkheden moeten krijgen om misstanden te kunnen melden en beschermd te worden. De Jong spreekt van een ‘Europees Huis voor Klokkenluiders’. Het Huis zou moeten beschikken over hotlines, websites en contacten.

Tijdelijke steun vanuit het Europees Parlement

Maar ook tot de tijd dat het (bovengenoemd) onafhankelijk orgaan in de EU gevestigd is, moeten klokkenluiders volgens het Parlement beschermd worden. Het Parlement verzoekt dan ook om een tijdelijke voorziening, een zogenaamde ‘special unit’. Deze instelling zou tijdelijk het aanspreekpunt zijn voor klokkenluiders om informatie in verband met de financiële belangen van de EU te melden. De ‘special unit’ dient klokkenluiders ook te adviseren en te beschermen tegen mogelijke nadelige gevolgen van meldingen. Nu is het aan de Commissie om met de genoemde plannen aan de slag te gaan.

Door Madhevi Jagesser